چکیده:
کلام امامان معصوم(ع)، پس از قرآن کریم، از مهمترین منابع در تبیین معارف دینی هستند که با تجزیه و تحلیل کلام این بزرگواران میتوان به دیدگاهها و مبانی نظری کلامشان دست یافت. در این میان، صحیفۀ سجادیه که شامل دعاهای امامسجاد(ع) است، از محتوا و مضامین دقیق اخلاقی، تربیتی و اعتقادی برخوردار است. دعاهای 44 و 45 صحیفۀ سجادیه با عناوین دعا به هنگام فرارسیدن ماه رمضان و دعای وداع با ماه رمضان، مشتمل بر نکات اخلاقی و تربیتی نسبتاً جامعی است که تحلیل آنها بیانگر ژرفای معارف امامچهارم(ع) در خصوص دعا در ماه رمضان است. در این مقاله تلاش شده با استفاده از روش تحلیل محتوا و تکنیک تحلیل مضمون، مضامین موجود در این دعاها بررسی شده و در نهایت، ساختار این دو دعا ترسیم شود. در پرتو بررسی صورت گرفته، نتایج تحلیل نشان داد محتوای این دو دعا مشتمل بر موضوعات شناخت فضائل ماه رمضان، تحمید الهی، درخواست بخشش، الهام شکر از سوی خداوند، انفاق در راه خدا، درخواست توفیق اعمال صالح و صلوات است. امامسجاد(ع) در این دو دعا، نمونه عالی از ادب نیایش در ماه رمضان را به تصویر کشیده است که این امر عاملی برای صیقل جان و آرامش روح و رابطه بین انسان و خالق هستی است.
After the Holy Quran, The Infallible Imams’ speeches are the main sources in explaining Islamic teachings. Therefore, analyzing their speeches would pave the way to reach the Islamic theoretical bases and thoughts. Sahifa al-Sajjadiyya is composed of supplications with moral, educational and religious themes. The supplication forty-four for the welcoming of the month of Ramadan and forty-five in bidding farewell to the month of Ramadan contain comprehensive moral and enlightening issues which studying them will reveal the depth of Imam Sajjad's knowledge on this month. Thus, we seek to study the two supplications via the method of content analysis to understand their underneath themes and picture their schemata. The findings reveal that the prayers encompass themes such as to know the virtues and blessings of the month of Ramadan, praise to God, ask for forgiveness, divine inspiration of gratitude, Infaq for the sake of God, and ask the divine grace to do good deeds. Furthermore, the two supplications are the best examples of Islamic prayers for the month of Ramadan, which purify souls and pacify the hearts to connect human beings with Heavens.
خلاصه ماشینی:
از این رو، در این پژوهش با اسـتفاده از روش تحلیـل محتوا، به عنوان یکی از مهمترین روش های میانرشته ای جهـت اسـتخراج و کشـف مضامین اصلی متون و ارائه الگوی نظام مند آنها، به تحلیل و بررسـی دعـای ۴۴ و ۴٥ صحیفه سجادیه پرداخته شده تا با تحلیل های کمّی و کیفـی بـه اسـتخراج چـارچوب نظری امام سجاد در دعاهای ماه رمضان دست یافته شود و بـه ایـن سـؤال پاسـخ داده میشود که ساختار اخلاق عبادی دعا در مـاه رمضـان مطـابق دعاهـای ۴۴ و ۴٥ صحیفه سجادیه چگونه ترسیم شده است ؟ «تحلیل محتوا» تکنیک پژوهشی برای استنباط های شخصـی بـر حسـب شناسـایی نظام مند و عینی ویژگیهای خاص در یک متن است .
ایـن پـژوهش ، دعاهای ماه رمضان صحیفه سجادیه را به مثابه یکی از موضوعات تربیت عبادی برای نیل به عبودیت خداونـد متعـال در ایـن مـاه ، مـورد توجـه قـرار داده اسـت و در پـی پاسخگویی به این پرسش اصلی خواهـد بـود کـه برآینـد الگـوی اخـلاق عبـادی از تحلیل محتوای دعاهای ۴۴ و ۴٥ صحیفه سجادیه چیست ؟ ٢- تحلیل محتوای دعاهای ٤٤ و ٤٥ صحیفه سجّادّیه تحلیل روش تحلیل محتوا به عنوان یک روش میانرشته ای در بررسـی متـون دینـی، دارای مؤلفه هایی است که یکی از این مؤلفه ها، تحلیل کمّی است که با ترسیم دقیق نمودار و بررسی آماری آن، پیام های آشکار و نهان در متون رصد شده و میتوان بـه تحلیل کیفی و توصیفی رهنمون شد.