چکیده:
ساقینامه و خمریهسرایی، یکی از انواع برجسته شعر غنایی است. بسیاری از شاعران و عارفان، اشعار خود را بر پایۀ مضامین و مفاهیم اشعار خمری سرودهاند و بعضا بین تصاویر خاکی تا افلاکی پیوند زدهاند. بررسی تطبیقی مضامین اشعار ابونواس اهوازی (133ه. ق-196) و حکیم پرتوی شیرازی (870 ه. ق- 941)، مسئله اصلی مقالۀ پیش روی است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانهای درصدد پاسخ به این پرسش است که تفاوت و تشابه مضامین شعری در خمریات ابونواس و ساقینامۀ حکیم پرتوی چیست؟ نتایج تحقیق نشان میدهد که هر دوی این آثار به لحاظ توصیفات، تشبیهات، کاربرد آلات و نغمات موسیقی و نیز واژگان میخانهای بسان یکدیگر بودهاند، تفاوتی که در این دو به چشم میخورد، آن است که شراب، آلات میخانهای، ساقی و پیر میکده در خمریات ابونواس، جنبۀ ظاهری دارد؛ اما در ساقینامۀ پرتوی، فراتر از معنی ظاهری بوده، در بیان نوعی تفکر فلسفی و عرفانی است. مفهوم شراب و بادهنوشی در خمریات ابونواس، جنبۀ لذتجویی و عشرتطلبی و در ساقینامۀ پرتوی، جنبۀ سکر عرفانی و نیل به قرب الهی دارد. او به نوعی کوشیده تا با کاربرد واژگان خمری بهظاهر بدنام، اندیشههای والای عرفانی را در اشعار خود منعکس نماید.
saqi-nameh and khamriya-saraei are one of the most pleasant lyrical types of poetry. many poets and mystics have written their poems based on themes and concepts of khamr poetry. the comparative study of the themes of the poems of abu nuwas (133 ah-196) and hakim partovi (870 ah-941) is the main issue of this article. this research, with descriptive-analytical method and relying on library texts, seeks to answer the question that what are the differences and similarities of the poetic themes in abu nuwas'skhmeryat and hakim partovi'ssaqi-nameh? the results of the research show that both of these works are similar in terms of descriptions, similes, use of musical instruments and tunes, as well as tavern vocabulary, and the difference that can be seen in these two is that wine, tavern instruments ,saqi and pirmikdeh in abu nuwas'skhamriat had an outward aspect, but in saqi nama partovi, it is beyond the outward meaning and expresses a kind of philosophical and mystical thought. the concept of wine and wine drinking in abu nuwas's wine has the aspect of pleasure-seeking, and in partovi'ssaqi-nameh, it has the aspect of mystical drunkenness and reaching closeness to god. he somehow tries to reflect high mystical thoughts in his poems by using seemingly infamous khmer words.
خلاصه ماشینی:
اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلـي و بـا تکيـه بـر متون کتابخانه اي درصدد پاسخ به اين پرسش است کـه تفـاوت و تشـابه مضـامين شعري در خمريات ابونواس و ساقينامۀ حکيم پرتوي چيست ؟ نتايج تحقيق نشـان ميدهد که هر دوي اين آثار به لحاظ توصيفات، تشـبيهات، کـاربرد آلات و نغمـات موسيقي و نيز واژگان ميخانه اي بسان يکديگر بودهانـد، تفـاوتي کـه در ايـن دو بـه چشم مـي خـورد، آن اسـت کـه شـراب، آلات ميخانـه اي، سـاقي و پيـر ميکـده در خمريات ابونواس، جنبۀ ظـاهري دارد؛ امـا در سـاقينامـۀ پرتـوي، فراتـر از معنـي ظاهري بوده، در بيان نوعي تفکر فلسفي و عرفاني است .
از پرسش هاي پيش روي آن است که مهـم تـرين وجوه تفاوت و تشابه مضامين شعري در خمريات ابونواس و ساقينامـۀ پرتـوي چيسـت ؟ مفهـوم شـراب در خمريـات ابونـواس و سـاقينامـۀ پرتـوي داراي کـدامين تشـابهات و تفاوتهاست ؟ فرضيۀ پـژوهش حاضـر آن اسـت کـه مفـاهيم و ترکيبـات خمريـه هـا در بردارندة معناي ظاهري و در نتيجه در حوزة عشرتطلبي دنيايي قابل بررسي است ، ولي در ساقينامه ها از معني ظاهري فراتر رفته و رنگ عرفاني يافته است .