چکیده:
مدائنی از مولفانی است که دانش گسترده و نبوع علمیاش در تدوین موضوعات مختلف تاریخی بروز و ظهور داشته است. روش وی برای ثبت برخی از وقایع تاریخی بدیع بوده و گنجینهی ارزشمندی را برای نسلهای آینده حفظ کرده است. وی با نگارش در موضوعات مختلف توانسته گونههای دیگری را بر تاریخ نگاری اسلامی بیافزاید. این تحقیق با روش تحلیلی و با مطالعه منابع کهن، که از لابلای متون و کتابهای فهرست به تالیفات وی دست یافت. اساس رویکرد مدائنی بر پایه باورهای دینی، مذهبی، تاریخی و اجتماعی است که مسئولیتپذیری وی در قبال جامعه آن عصر سبب تدوین در موضوعات مختلف شده است. مقاله در پاسخ به این سوال است که مدائنی چه رویکردی در نگارش تاریخ داشته و چه شاخههای جدیدی در تاریخ نگاری اسلامی ایجاد کرده است؟ نتیجه آنکه وی با رویکردی نو به مباحث جدیدی در سیرهنگاری نبوی و امامان شیعه (ع) توجه کرده و همچنین با توجه به مردمشناسی و مسائل اجتماعی دربارهی خواص جامعه، دشمن شناسی و زنان نگارشهایی داشته است که در گسترش تاریخنگاری اسلامی تجلی یافته است
خلاصه ماشینی:
از اين رو محدثان و اخباريان با گرايش هاي مختلف مانند ابن اســـحاق (م ١٥٠ق )، واقدي(م ٢٠٧ق )، هشــام کلبي(م ٢٠٦ق ) و مدائني آثار بســياري تأليف کرده اند که برخي از آثار و گزارش ها آنها همچنان در آثار مؤلفان پس از آنان باقي مانده اســـت .
برخي از پژوهشــگران بسياري از نوشته هاي مدائني را در باره تاريخ ، اخبار، شعر و شاعران دانسته است ؛ (جعفريان ، ١٣٨٧، ص ٤٢) اما بايد گفت که وي افزون بر آنها بر موضوعات ديگر از جمله مانندنسب ، قبايل و شخصيت ها نيز کتاب نوشته است .
(ابن تغري، بي تا، ج ٢، ص ٢٥٩) برخي گفته اند که براي آگاهي و اطلاع گســـترده از اخبار اســـلام بايد به نوشته هاي مدائني مراجعه کرد (بغدادي، ١٤٠٧، ج ١٢، ص ٥٥؛ سمعاني، ١٤٠٨، ج ١٢، ص ١٤٧) و همين رجوع سـبب ماندگاري آثار وي در دانش تاريخ نگاري اسـلامي شـد.
(نديم ، بي تا، ص ١١٤) اگرچه در منابع متقدم شرح حال اجمالي از برخي از اين افراد آمده است ؛ اما مدائني نخستين فردي است که درباره «اخبار ابوطالب و ولده »، «فضائل محمد بن حنفيه » و «فضــائل جعفر بن ابي طالب » و برخي ديگر به طور مســتقل و جداگانه کتاب نوشـــته (نديم ، بي تا، ص ١١٤؛ حموي، بي تا، ج ١٤، ص ١٣١) و فتح بابي در نگارش چنين آثاري با توجه به ديدگاه مذهبياش داشـــته اســـت .