چکیده:
سامانیان نخستین سلسله ایرانی پس از اسلام هستند که بهصورت جدی در پرورش شعر و ادبیات فارسی کوشیدند. از معروفترین شاعران این دوره میتوان به رودکی، شهید بلخی، دقیقی، ابو شکور و کسایی، رابعه، ربنجنی اشاره کرد. از مضامین پرکاربرد در آثار ادبی عصر سامانی، اخلاق و موضوعات اندرزی است که در این دوره بدان توجه زیاد شده است. پرداختن به آموزههای اخلاقی در شعر این دوره میتواند مخاطب را نسبت به مردم و اخلاق آنها در دوره سامانی آگاه کند. ازآنجاکه تاکنون کاری جدی در مورد آموزههای اخلاقی در خصوص شاعران این عصر که اغلب شاعران بی دیوان هستند صورت نگرفته این پژوهش ضروری به نظر میرسد. از مقاله حاضر به بررسی برخی از مباحث چون عدالت، دانشاندوزی، خرد، صبر، بخشش و بخشایش، آزادمنشی و مناعت طبع و ... با رویکرد توصیفی تحلیلی پرداخته است و به این نتیجه دستیافته است که شاعران این عصر به بیان مضامین اخلاقی تلاش کردهاند این دوره فقر ناپسند شمردهشده است، در عوض دریافت هدایا، به شخص مضطر وام پرداخت میشود واقعیتگرایی سبب توصیفات جزییات طبیعت یا واقعیات حالات جسمی شاعر در شعر این دوره مشاهده میگردد خردورزی بهجای خرافه در اشعار عدهای از سرایندگان بهویژه در اشعار ابو شکور با بسامد فراوان دیده میشود.
The Samanids are the first post-Islamic Iranian dynasty to make serious efforts to cultivate Persian poetry and literature. Among the most famous poets of this period, we can mention Rudaki, Shahid Balkhi, Daqiqi, Abu Shakur and Kasaei, Rabia, Rabanjani. One of the most widely used themes in the literary works of the Samanid era is ethics and thematic topics that have received much attention in this period. Addressing the moral teachings in the poetry of this period can inform the audience about the people and their ethics in the Samanid period. Since no serious work has been done so far on the moral teachings of the poets of this age, most of whom are insane poets, this research seems necessary. From the present article, he has studied some topics such as justice, scholarship, wisdom, patience, forgiveness and forgiveness, liberalism and nature, etc. with a descriptive-analytical approach and has come to the conclusion that the poets of this era try to express the moral themes of the effort. This period of poverty has been considered disgraceful. Instead of receiving gifts, a loan is paid to the distressed person. It is seen
خلاصه ماشینی:
به باور همۀ محققين ، عصر سامانيان ، بستر مناسبي براي رشد و شکوفايي ادبيات فارسي فراهم نموده است ؛ آن گونه که از رودکي شاعر اين عصر با لقب پدر شعر فارسي ياد ميشود؛ بنابراين بررسي رابطۀ دوسويۀ جامعۀ ساماني و ادبياتِ آن روزگار، مسأله اي قابل تأمل ميتواند باشد.
مهم ترين پرسشي که کوشش شده در اين پژوهش به آن پاسخ داده شود اين است که : وضعيت اجتماعي و فرهنگي دوران سامانيان ، چگونه در آثار شعري ترسيم ميشود؟ ٢- بحث ٢-١ جشن ها برپايي مراسم جشن و عيش و شادي در شعر عصر ساماني به چشم مي خورد که اين خود نشان از توجه حاکمان ساماني به سلامتي فرد و جامعه دارد.
چون سپرغم مه ميان بزم به نوروز در مه بهمن بتاز و جان عدو سوز باد برتو مبارک و خنشان جشن نوروز و گوسپند کشان (رودکي ، ١٣٧٦ :٨٢) ترمذي از آمدن نوروز به همراه دميدن بنفشه خبر مي دهد و چنين مي سرايد: آمد نوروز و نو دميد و بنفشه بر ما فرخنده باد و بر تو مرخشه (ترمذي به نقل از مدبري، ١٣٧١: ٢١٨) ايلاقي نيز چنين مي سرايد: سرخ و سپيد و لعل و کبود وبنفش و زرد نوروز کرد بر گل صد برگ زرگري (ايلاقي به نقل از مدبري، ١٣٧٠:٧١) کسايي در وصف نوروز که جهان را آذين بندي کرده است چنين مي سرايد: نوروز و جهان چون بت نو آيين از لاله ، همه کوه بسته آيين (کسايي، ١٣٦٤ :٨٥) يکي ديگر از جشن هايي که امراي ساماني به آن علاقه داشتند و موجبات شادي و فرح بخشي بر عوام را فراهم مي کردند، جشن مهرگان بود.