چکیده:
هدف این مقاله بررسی ویژگی کمال نفس ملاصدرا در هنر اسلامی و آنچه در این میان بحث انگیز است، چگونگی آن است. هنر یعنی بازآفرینش یا باز نمایانیدن یک عین یا معنا به نحو کمال مطلوب آن؛ هنرمند، پدیده آورنده، خالق و بازآفرین است؛ و به واقع میدانیم که هر آنچه موضوع این آفرینش و خلق است، حقیقتی است که کمال مطلوبی دارد، زیرا عشق الهی را بازنمایانده است. در واقع، هنر تحقق مراتب وجودی آدمی است و هنرمند کسی است که با نگرش زیباییشناختی، جلوهای از مرتبه وجودی خود را در قالب اثر هنری عینیت میبخشد. استکمال نفس از دیدگاه دین و فلسفه امری پذیرفته شده است؛ نظرگاه ملاصدرا در مورد هنر و کمال نفسانی این بود که: عشق به روی زیبا از جمله اوضاع الهی است که بر آن مصالح و حکمتهایی مترتب است. در فلسفه، علم و عمل را از عوامل استکمال نفس می شمارند؛ اما پرسش این است که این دو چگونه به استکمال نفس هنر و هنرمند عرفانی می انجامند؟ افزون بر این آیا ویژگی استکمال نفس پس از خلق اثر هنر عرفانی نیز ادامه می یابد؟ این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و مداقه موضوع پرداخته است. در تشریح این نوشتار با هدف پاسخ به پرسشهای مورد بحث ابتدا به تعریف واژگان کلیدی _به عنوان پایه فرضیه موجود_ پرداخته شد، و به صورت کوتاه فرضیه های موجود را درباره تطبیق ویژگی های استکمال نفس از دیدگاه ملاصدرا بر هنر هنرمند اسلامی بررسی گردید و سپس و نتیجه گیری شده است.
The purpose of this article is to examine the characteristic of Mulla Sadra's perfection of
self in Islamic art and what is controversial about it. Art means re-creating or representing
an object or meaning in its optimal way; An artist is a phenomenon bringer,
creator and re-creator; And we really know that everything that is the subject of this
creation is a truth that has a desirable perfection, because it represents divine love. In
fact, art is the realization of the existence level of a person and an artist is someone
who, with an aesthetic attitude, gives a manifestation of his existence level in the form
of a work of art. Perfection of the soul is an accepted thing from the point of view of
religion and philosophy; Mulla Sadra's opinion about art and sensual perfection was
that: love for a beautiful face is one of the divine conditions, which has benefits and
wisdom. In philosophy, science and practice are considered as factors of self-perfection;
But the question is, how do these two complete the soul of the mystical artist and art?
In addition, does the characteristic of perfection of the soul continue after the creation
of the work of mystical art? This article investigates and examines the issue with a
descriptive-analytical method. In the description of this article, with the aim of
answering the discussed questions, the key words were first defined as the basis of the
existing hypothesis, and the existing hypotheses regarding the application of selffulfillment
features from Mullah Sadra's point of view to the art of the Islamic artist
were briefly examined. It has been concluded.
خلاصه ماشینی:
در تشريح اين نوشتار با هدف پاسخ به پرسشهاي مورد بحث ابتدا به تعريف واژگان کليدي _به عنوان پايه فرضيه موجود_ پرداخته شد، و به صورت کوتاه فرضيه هاي موجود را درباره تطبيق ويژگي هاي استکمال نفس از ديدگاه ملاصدرا بر هنر هنرمند اسلامي بررسي گرديد و سپس و نتيجه گيري شده است .
صدرالمتألهين ، که کتاب اسفار را بر مبناي سير و سفر دروني انسان تدوين نموده است و هر بخشي از اين کتاب را در راستاي « اسفار چهارگانه انفسي انسان » نامگذاري کرده است ، در اول اين کتاب دو تعريف براي فلسفه ذکر مي کند که در هر دو به کمال عقل نظري اشاره شده و آن را غايت و هدف حکمت الهي دانسته است : « ان الفلسفۀ استکمال النفس الإنسانيۀ بمعرفۀ حقايق الموجودات علي ما هي عليها » [٨]؛ همانا فلسفه کامل شدن نفس انساني است به واسطه شناختن حقايق موجودات به همان نحوي که در واقع هستند[٩]، نظم العالم نظم عقلي علي حسب الطاقۀ البشريۀ ليحصل التشبه بالباري تعالي [٩].
مراتب براي هنرمند هنر اسلامي اگر بخواهيم خواست فردي هنرمند هنراسلامي را بيان کنيم آنها حيث معرفتي بر حديث نبوي « ان الله جميل و هو يحب الجمال » داشته اند، همچنين آن را ويژگي جوهري زيبايي و خواست کمال طلبي دروني هنري خود براي رسيدن به کمال عقل نظري مي دانستند، به نوعي که غايت و هدف حکمت الهي همان فلسفه کامل شدن نفس انساني به اندازه ظرفيت انسان تا شباهتي به حق تعالي پيدا کند و آنها را با آثار ارزشمند هنر اسلامي مي بينيم ؛ همان آثار فاخري که با نظر کردن و يا گوش دادن به آن خود واسطه براي شناختن زيبايي مطلق ، عشق مطلق ، « الله » است .