چکیده:
کعبه زرتشت، نام بنای سنگی چهارگوش و پلهداری در محوطه باستانی نقش رستم است که در مرودشت فارس و درفاصله 7 کیلومتری شمال غربی تختجمشید واقع شده است. محوطه نقش رستم علاوه بر بنای مذکور، یادمانهایی از دوران ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را نیز در خود جای دادهاست. برخی از باستانشناسان، کعبهی زردشت را محل حفظ کتاب مقدس زرتشتیان (اوستا) میدانند. از جهتی به نظر می رسد این اثر مهم باستانی استودان یا مقبره پادشاه هخامنشی بوده باشد. در برخی منابع،اصطلاح کعبه زرتشت را جدید و غیرعلمی می دانند و سابقه آن را حدود قرن چهاردهم میلادی نوشته اند. براین اساس ، نام محلی این بنا، کرنای خانه یا نقاره خانه بوده و اروپائیان بهدلیل آنکه درون این بنا از دود، سیاه شده بود، آن را مکان ویژه پرستش آتش« آتشگاه » می دانستند. پژوهشهای میدانی تفسیر تازهای از این بنا ارائه دادهاست و آن را یک رصدخانه و تقویم آفتابی میداند. بر روی دیوارهای سنگی این اثر چند کتیبه ، به خط پهلوی و زبان یونانی ایجاد شده است. در این نوشتار تلاش شده تا این اثر باستانی از منظر تاریخی وباستان شناسی مورد مطالعه وبررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
درباره کاربرد اين اتاقک ، ديدگاه ها و تفسيرهاي متفاوتي ارائه شده است و نميتوان هيچ کدام از آن ها را به قطعيت پذيرفت ؛ چنان که برخي اين برج را آتشگاه و آتشکده ميدانند و معتقدند که اين بنا، مکان روشن کردن آتش مقدس و محلي براي عبادت بوده است اما عده اي ديگر با رد آتشگاه بودن آن ، اين بنا را به دليل شباهتش به آرامگاه کورش بزرگ و برخي از آرامگاه هاي ليکيه و کاريا، آرامگاه يکي از شاهان يا بزرگان هخامنشي ميدانند و برخي ديگر از ايران شناسان اين اتاقک سنگي را بنايي براي نگهداري اسناد و کتاب هاي مقدس دانسته اند اما اتاقک کوچک کعبه زرتشت براي نگاهداري کتابهاي ديني و اسناد شاهي بسيار کوچک است .
کتيبه هاي شاپور و کرتير در سال ١٣١٥ (١٩٣٦ ميلادي) در پي کاوش هاي گروه حفاري گروه مؤسسه خاورشناسي دانشگاه شيکاگو، بر روي بناي کعبه زرتشت کتيبه هايي يافت شد که متعلق به شاپور يکم و موبد کرتير بودند؛کتيبه شاپور به سه زبان يوناني (٧٠ سطر)، پهلوي اشکاني (٣٠ سطر) و پهلوي ساساني (٣٥ سطر) بر سه طرف بنا نوشته شده اند و کتيبه کرتير که در ١٩ سطر به زبان پهلوي ساساني است ، در زير کتيبه شاپور قرار دارد.
همچنين ، اين محوطه در چندين فصل در بين سال هاي ١٩٣٦ تا ١٩٣٩ مورد کاوش گروه مؤسسه خاورشناسي دانشگاه شيکاگو به رهبري اريک فريدريش اشميت قرار گرفت و آثار مهمي چون نسخه پارسي ميانه کتيبه بزرگ شاپور يکم که بر ديواره بنا نوشته شده بود، پيدا شدند.