چکیده:
هجو یکی از فروع ادبیات غنایی است؛ که در آن شاعر با علل و انگیزه های مختلف به بدگویی هر آنکس که با او رقابت یا دشمنی دارد، میپردازد. هجو برآمده از کینه، دشمنی و روان رنجور و آشفته¬ی شاعر است؛ و چون احساسات و عواطف در همه¬ی افراد بشر وجود دارد، همه¬ی نوع بشر بالفطره توانایی هجوگویی و هجوسرایی را دارند. علل و عوامل مختلفی همچون عوامل روانی، مادی، اقتصادی و اجتماعی میتواند در تکوین و پیدایش آن نقش داشته باشد. در این مقاله سعی شده است، به بررسی انگیزه های هجوسرایی دو شاعر بزرگ، خاقانی و انوری پرداخته شود. انوری ابیوردی و خاقانی هر دو از شاعران بزرگ قرن ششم هستند که در اشعار آنها هجویات زیادی وجود دارد. سوال اساسی که در این پژوهش بدان پرداخته شده است این است که، علل و انگیزههای هجوگویی در اشعار این دو شاعر چه بوده است؟ یافته های این جستار بیانگر آن است که هجوگویی در شعر هر دو تقریبا شخصی و فردی است؛ هرچند که انوری گاهی هجویات اجتماعی هم در اشعار خود دارد. حس برتریجویی از انگیزههای مشترک در شعر هر دو شاعر است. بدبینی و حسادت به دیگران و جایگاه آنها انگیزه دیگر خاقانی برای هجوگویی بوده است. از دیگر عوامل پیدایش هجو در شعر انوری نیز حریص بودن شاعر بوده است.
خلاصه ماشینی:
بررسی علل و انگیزه های هجوسرایی در شعر خاقانی و انوری 1 هاجر جوکار 2 مریم پرهیزکاری 3 سید جعفر حمیدی چکیده هجو یکی از فروع ادبیات غنایی است ؛ که در آن شاعر با علل و انگیزه هـای مختلـف بـه بدگویی هر آنکس که با او رقابت یا دشمنی دارد، میپردازد.
سوال اساسی که در این پژوهش بدان پرداخته شده است ایـن اسـت که ، علل و انگیزه های هجوگویی در اشعار این دو شاعر چه بوده است ؟ یافتـه هـای ایـن جسـتار بیانگر آن است که هجوگویی در شعر هر دو تقریبا شخصی و فـردی اسـت ؛ هرچنـد کـه انـوری گاهی هجویات اجتماعی هم در اشعار خود دارد.
» (امـین مقدّسـی و امـانی،١٤:١٣٨٨) بـا بررسی نمونه های هجویات شاعران در ادبیات فارسی به این نکته پیمـیبـریم کـه انگیـزه هـای سرودن هجو در همه ی شاعران یکسان نبوده است .
» (صفا،١٣٦٣، ج ٢: ٦٦٨) انوری خود در یک شعر انگیزه های هجو و مدح را این گونه بیان کرده است : غزل و مدح و هجـا هـر سـه بـدان میگفـتم که مرا شهوت و حرص و غضبی بود به هـم (دیوان :٦٩٤) ١- حریص بودن شاعر دربار و حاکمیت نقش تأثیرگذاری در ادبیات ستایشی و رواج آن داشته است ؛ به گونه ای کـه شاعران مدیحه سرای عصر غزنوی در شمار مرفّه تـرین و اشـرافیتـرین اقشـار جامعـه محسـوب میشده اند.
انگیزه های هجوگویی در هر دو تقریبا شخصی و فـردی اسـت ؛ هرچنـد کـه انـوری گاهی هجویات اجتماعی هم در اشعار خود دارد.