چکیده:
نظریه تکامل، همانند اکثرِ نظریات علمی، تنها متأثر از ابعاد معرفتیِ ایجادکننده آن نیست و عوامل فردی و اجتماعی و تمدنی هم در تکوین آن تأثیرگذار بودهاند. این نظریه توسط چارلز داروین در جهان علم در بدو امر بهصورت نظریهای زیستشناسانه مطرح شد. این نوع نگاه به عالَم، خالی از بازخوردهای متافیزیکی و تأثیر بسزا بر علوم اجتماعی نبود، بلکه تأثیر آن در علوم اجتماعی، اگر بیشتر از علوم زیستی نباشد کمتر نیست. عوامل تأثیرگذار بر شکلگیری نظریه تکامل، دربرگیرنده مبانی و پیشفرضها، علل اجتماعی، فرهنگی و تمدنی، تعلیم و تربیت، پایگاه اقتصادی، فضای سیاسی ـ اجتماعی، صفات نفسانی، کنشهای فردی، اراده شخصی و هوش سرشار، پیشینه خانوادگی در بحث تکامل، آمادهشدن فضای علمی و پیشینه تاریخی برای طرح نظریه است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش کردهایم این عوامل را بیان کرده و اگر نقش ثابتشدهای در نظریه تکامل داشته باشند، آن نقش نشان داده شود.
خلاصه ماشینی:
روش شناسي بنيادين (چارچوب نظري بحث ) آيا روش شکل گيري نظريات روشي صرفاً منطقي است که با استقرا، قياس ، تمثيل ، تشبيه و استعاره يا حدس و مانند آن پديد مي آيند يا اينکه نظريات ، محصول عوامل تمدني، اجتمـاعي، فرهنگـي و تاريخي اند؟ دو رويکرد در پاسخ به اين پرسش وجود دارد؛ رويکـرد اول کـه بـه نظريـات ازمنظـر منطقي مي نگرد و به عوامل تمدني تاريخي نگاهي ندارد و رويکرد ديگر، رويکرد معاصـر اسـت و به روش هاي تاريخي، فرهنگي، تمدني اجتماعي يا روان شـناختي روي مـي آورد.
ناگزير اين سؤال ذهن ما را به خود مشغول ميکند که چه چيـزي تمـام ايـن هـا را بـه وجـود آورده است ؟ آيا اين شگفتي حاصل تصادف و نياز و نيروهاي طبيعي هدايت نشـده بـوده اسـت يـا اينکـه جريان ديگري در کار است ؟ آيا هدف و طرحي در پشت اين نظام عالم وجـود دارد؛ طرحـي کـه حاصل يک طراحي باشد يا اينکه بي هدف و به صورت کور، سيستم عالم به اين سمت آمده است ؟ نشريات علمي دانشگاه جامع امام حسين (عليه السلام ) ١٥ به نظر مي رسد که بحث در نظريه تکامل هم همين است .
١٦ سال اول | شماره يکم | بهار ١٤٠١ «چرا به جاي آنکه وجود يک آفريدگار را مسلم فرض کنيم ، بـا ايـن حکـم کـه مبـدأ نظـم ، درون جهان قرار دارد يا شايد نيروي موِّلد يا نيروي حياتي کـور وجـود داشـته باشـد، بحـث را بـه پايـان نمي بريم ؟ (رک ١٧٢ &١٤٤-١٤٠ ,p ,١٧٧٩ ,Hume) & (٤٤ ,p ,١٩٩٧ ,Barbour).