چکیده:
گویش عربی شهرستان درمیان (رایج در روستاهای سراب، خلف، دره چرم، محمدیه (چشمه شاه سابق) و رود رباط) در استان خراسان جنوبی قرن هاست که مانند جزیرهای میان گویشهای فارسی این شهرستان به بقای خود ادامه داده و با این حال به دلیل مجاورت با گویشهای فارسی، بسیاری از ویژگیهای این زبان را نیز پذیرفته است. از تاثیرهای مهمی که گویشهای عربی این منطقه از زبان فارسی پذیرفته، ورود فعل مرکب به نظام فعلی عربی است. در مقاله حاضر که به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته، دادههای میدانی از طریق مصاحبه با حدود 30 گویشور جمع آوری شده؛ سپس ساختار فعل مرکب در گویش عربی درمیان مورد واکاوی قرار گرفته است. آن گاه پس از بررسی دادهها اثبات شده که در گویش عربی درمیان فعلهایی هستند که ساختاری کاملا یک سان با فعلهای مرکب فارسی دارند؛ یعنی مانند زبان فارسی از یک فعلیار (با مقوله واژگانی اسم یا صفت) و یک همکرد (با مقوله واژگانی فعل) ساخته شدهاند. فعلیارها در افعال مرکب عربی یا فارسی هستند یا ترجمه عربی اسمها و صفتهای فارسی. همکردهای افعال مرکب عربی همگی همان ترجمه همکردهای فارسی (مانند کردن، زدن، آوردن، آمدن، کشیدن و غیره) به گویش عربی درمیان هستند. افعال مرکبی که در گویش عربی درمیان با همکرد ساخته میشوند، به دو دسته تقسیم میگردند: فعلهای مرکبی که ساخت بسیط آنها هم استعمال میشود و فعلهای مرکبی که تنها به صورت مرکب کاربرد دارند. اما تمام افعال مرکبی که در فارسی با همکرد به کار میروند، با ساختار فارسی خود در گویش عربی کاربرد ندارند؛ بلکه برخی موارد در گویش عربی درمیان، فعلی بسیط در مقابل فعل مرکب فارسی به کار میرود.
خلاصه ماشینی:
تأثیرپذیری نظام فعلی گویش عربی شهرستان درمیان از گویش فارسی (بررسی موردی: فعل مرکب) کلثوم قربانی جویباری 1 زینب صالحی 2 تاریخ دریافت: 10/7/1399 نوع مقاله: علمی- پژوهشی تاریخ پذیرش: 5/9/1399 شماره صفحه: 155-178 چکیده گویش عربی شهرستان درمیان (رایج در روستاهای سراب، خلف، درهچرم، محمدیه (چشمهشاه سابق) و رود رباط) در استان خراسان جنوبی قرنهاست که مانند جزیرهای میان گویشهای فارسی این شهرستان به بقای خود ادامه داده و با اینحال بهدلیل مجاورت با گویشهای فارسی، بسیاری از ویژگیهای این زبان را نیز پذیرفته است.
آنگاه پس از بررسی دادهها اثبات شده که در گویش عربی درمیان فعلهایی هستند که ساختاری کاملاً یکسان با فعلهای مرکب فارسی دارند؛ یعنی مانند زبان فارسی از یک فعلیار (با مقوله واژگانی اسم یا صفت) و یک همکرد (با مقوله واژگانی فعل) ساخته شدهاند.
در زبان فارسی فعل مرکب، فعلی است که از ترکیب یک اسم یا صفت با یک فعل ساخته میشود 1 ؛ اما در برخی گویشهای عربی رایج در ایران فعلهای مرکبی به کار میرود که نهتنها ساخت فعل مرکب عربی معیار را ندارند، که به ساختار جهت اطلاعات بیشتر ر.
مقاله دیگر نوروزی و قربانی جویباری (1395) نیز که برخی از وامگیریهای گویش عربی عربخانه از زبان فارسی را مورد بررسی قرار داده، از فعل مرکب غافل شده است.
مانند ساخت همکردی قبلی (save) در این مورد نیز دو گونه فعل در گویش عربی شرق درمیان رایج است: نخست افعالی که مانند فارسی تنها گونه مرکب دارند و دوم افعالی که هم گونه مرکب و هم بسیط آن کاربرد دارد.