چکیده:
زمینه و هدف: یکی از رایجترین شیوه های تدقیق و ارزیابی سروده های شاعران، پژوهش در سبک سخنوری آنان است. موضوع این پژوهش تحلیل سبکی اشعار یافته شدۀ میرحاج گنابادی هروی (ف923ق) از سه منظر سطح زبانی، سطح فکری و سطح ادبی است. در این مقاله کوشش شده ضمن ارزیابی سبکی اشعار شاعر، میزان تاثر او از شاعران دیگر و نیز تاثیرگذاری بر چند شاعر بعد از خود تبیین شود و نیز اشعار راه یافتۀ شعرای دیگر به دیوان او مشخص گردد.
روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعه ای است نظری که بشیوۀ پژوهش کتابخانه ای انجام شده است. محدوده و جامعۀ مورد مطالعه، دیوان میرحاج گنابادی هروی به تصحیح عبّاس رستاخیز است که در انتشارات مورّخ در شهرستان قم چاپ شده است.
یافته ها: گنابادی هروی شاعر شیعی است که شعرش را در راستای ستایش از خاندان عصمت و طهارت سروده است. مهارت او در ساختن قصاید مقدمه دار است. او به عربیگرایی بویژه در جایگاه قوافی قصاید علاقه دارد. در دیوانش از اشعار چند شاعر نامدار پیش از خود و در راس آنان ظهیر فاریابی و حافظ شیرازی متاثر شده، سروده هایش بر شعر خواجه حسین مروی، کلیم کاشانی و فیض کاشانی تاثیراتی داشته است.
نتیجه گیری: گنابادی هروی شاعری است مقلّد نه صاحب سبک که در اشعارش از اسلوب شاعران سبک عراقی پیروی میکند. مهارت او در تصویرسازیهای تشبیهی و استعاری در مقدمه های قصاید است. بسبب صبغۀ دینی-مدحی شعرش و گرایشات مذهبی شیعی در آن، نشانه هایی از تاثر از شاعران شیعی سده های قبل در شعرش دیده میشود. بیشترین اثرپذیری او از کلام والای حافظ است که شاعران سده های پس از او، تقلید از آن و تشبّه به آن را معیار تشخّص میدانسته اند. توحید باریتعالی، مدح ائمّۀ اطهار، عشق انسانی، اندوه و ناامیدی و بعضا مفاهیم اخلاقی مضامین عمدۀ اشعار گنابادی هروی است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: One of the most common methods of scrutiny and evaluation of poets' poems is research in their rhetorical style. The subject of this research is the stylistic analysis of Mir Haj Gonabadi Heravi’s poems (d. 923 AH) from three perspectives: linguistic level, intellectual level and literary level. This article tries to evaluate the style of the poems of the poet, to explain the extent of his influence from other poets, to explain his influence on some poets after him, and also to determine the poems of other poets in his divan.
METHODOLOGY: The present study is a theoretical study that has been done in the style of library research. The area and society under study is the divan of Mir Haj Gonabadi Heravi, editted by Abbas Rastakhiz, which has been published by Movarrekh publications in Qom city.
FINDINGS: Gonabadi Heravi is a Shia poet who wrote his poem in praise of the family of infallibility and purity. His skill is composing of introductory odes. He is interested in Arabicism, especially in the position of rhyming poems. In his divan, he was influenced by the poems of several famous poets before him, and at the top of them, Zahir Faryabi and Hafez Shirazi and his poems have had an impact on the poetry of Khajeh Hosayn Marvi, Kalim Kashani and Feyz Kashani.
CONCLUSION: Gonabadi Heravi is an imitator, not a master of style, who follows the style of Iraqi style poets in his poems. His skill is in simulated and metaphorical illustrations in the introductions of odes Due to the religious-praiseworthy nature of his poetry and Shia religious tendencies in it can be seen from the influence of Shia poets of previous centuries in his poetry. He is most influenced by the sublime words of Hafez, which the poets of the centuries after him have considered imitation and similarity to be the criterion for recognition. Theism, praise of the family of purity, Human love, sorrow and despair and sometimes moral concepts are the main themes of Gonabadi Heravi's poems.
خلاصه ماشینی:
فقط در مقدمۀ برخي قصايد، تصويرسازيهاي تشبيهي و استعاري او قدري زبان شعرش را دشوار ميکند، امّا چون اين تصاوير، ايماژهاي رايج و متداول در شعر فارسي قرون قبل از شاعر است ، اندک آشنايي با تصاوير قصايد سده هاي پيشين موجب ميشود درک اين قسمت از اشعار او چندان سخت نباشد.
گاه هم در شعرش استفاده از واژه ها و ترکيبات زبان عربي، بويژه در جايگاه قوافي قصايد و نيز استعمال لغات قديمي فارسي و عربي ديده ميشود که البته تعداد آنها هم زياد نيست : وجود بنات سپهر برين را / فلک مينمايد بشکل عواکب منازع جهان و معينش زمانه / مراهي سپهر و نجومش معاطب (ديوان گنابادي هروي،قصيدة١٦/٥-١٧) نيز: عالمان را مظهر الفاظ تو افزوده علم / سايلان را منطق الطاف تو بخشيده لک چون چراغ مهر در بزم نوالت صد چراغ / چون کمان چرخ در قربان قهرت صد کجک (همان ،قصيدة ٧/٣٢-٨) انسي از ظرفيتهاي گوناگون زبان فارسي در شعرش استفاده ميکند.