چکیده:
تاریخ الاکراد مستوره اردلان، از جمله آثار در زمینه تاریخ کردستان با موضوع وقایع سیاسی امرای اردلان است که به قلم مستوره کردستانی به نگارش درآمدهاست. در این مقاله تاریخ الاکراد معرفی و رویکرد، روش و بینش مستوره در نگارش آن بررسی شده است. بنابر یافته ها تاریخ الاکراد در تاریخی دودمانی است و اصول و الگوهای تاریخ نگاری سنتی اسلامی-ایرانی را بهخوبی میتوان در آن مشاهده کرد. نویسنده، در تحلیل رویدادها، به مشیت الهی معتقد بوده و کمتر به نقش اراده و تدبیر انسان در شکلگیری حوادث باور داشتهاست. مستوره همچنین اندکی به تحلیل رویدادها و وقایع پرداخته و در مجموع، به دلیل تفکر مشیتگرایانه، بیشتر مورخی تقدیرگراست تا عقلگرا. سبک نگارش کتاب نیز سبکی ساده، بی پیرایه و ادبی است.
The book Tarikh al-Akrad by Masturah Ardalan is one of the works on the history of Kurdistan that includes the political events of Ardalan rulers by Mastoore Kurdestani. The question is that Tarikh al-Akrad in which types of historiographies is being placed, and what is its author approach, method and vision in this work? The findings of the research show that Kurdish history is in the category of traditional dynastic historiography and the principles of traditional historiography can be well observed in it. In analyzing the events, the author believed in divine dispensation and believed less in the role of human will and planning in the formation of events. In this context, she has done a little analysis of events and overall, due to providential thinking, she is more of a deterministic historian than a rationalist. The writing style of the book is also simple and literary.
خلاصه ماشینی:
ماه شرف خانم مستوره اردلان چهره ای نامدار در ادب و فرهنگ کردستان است که به واسطه نگارش تاریخ الاکراد که بیشتر تاریخ سیاسی والیان اردلان است تا تاریخ عمومی کردستان، در زمره مورخان نیز جای میگیرد.
٤ عباس قدیمی قیداری نیز در مقاله «تاریخ نگاری محلی کردستان و ظهور نخستین تاریخ نگار زن در ایران» بدون اشاره به مؤلفه ها و روش و بینش تاریخ نگاری مستوره ، ظهور تاریخ نگاری محلی در کردستان را مورد توجه قرار داده و برای مستوره ، در تاریخ نگاری محلی جایگاهی ویژه ای قائل است ، چرا که اولین مورخ زن در جامعه ای است که مؤسسات تمدنی و فکری جدید غرب بسیار دیرتر از شهرهایی چون تهران و تبریز و شیراز و اصفهان در آن مستقر گردید؛ به همین دلیل ضمن ابراز شگفتی از این امر، وی را دارای جایگاه مهمی در تاریخ تاریخ نگاری ایران می داند.
انگیزه نگارش و منابع مستوره در دیباچه تاریخ الاکراد چگونگی ورود به عرصه تاریخ نگاری و تألیف این کتاب را چنین شرح داده است : «...
بعید نیست انتخاب عنوان تاریخ الاکراد برای این کتاب توسط مستوره ، از همین تعصبی باشد که به خاندان اردلان داشته است ، و تاریخ سیاسی امرای این خاندان را به عموم تاریخ کردستان تعمیم داده است .
روش تاریخ نگاری مستوره اردلان منظور از روش این است ، که آیا مورخ بر اساس روش سامانمند و علمی به توصیف یا احیانا تحلیل رویدادها ونظم حاکم بر روابط بین پدیده های تاریخی پرداخته است ؟ بدیهی است نمیتوان مورخی کم بضاعت چون مستوره را در ردیف مورخان روشمند قلمداد کرد، ۳٤.