چکیده:
هر پروژه عمران شهری که به اجرا درمیآید، صرف نظر از موضوع آن، آثار و پیامدهایی به دنبال خواهد داشت. از آنجایی که این پروژهها در بستر شهرهای ایرانی– اسلامی اجرا میشوند باید قواعد و هنجارهای مربوط به فرهنگ این شهرها نیز در اجرای این پروژهها رعایت شود. یکی از مهمترین هنجارهای شهرهای ایرانی– اسلامی، در نظرگرفتن احکام و اخلاق اسلامی و حقوق شهروندی در پروژههای عمران شهری میباشد، اصول و قواعدی که در کمتر پروژه شهری اجرا شدهای در شهرهای ایران میتوان شاهد رعایت شدن آنها بود. در همین راستا این پژوهش در صدد مطالعه جایگاه احکام و اخلاق اسلامی و حقوق شهروندی در پروژههای عمران شهری میباشد. روش اتخاذ شده در پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی بوده که به منظور تنظیم مفاهیم و تدوین چارچوب مفهومی پژوهش از روش تحلیل محتوای متون و استدلال منطقی بهره گرفته شده است. همچنین در این پژوهش پروژه عتیق شهر تبریز که یکی از بزرگترین پروژههای نوسازی بافتهای فرسوده کشور میباشد به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب گردیده است. جامعه آماری پژوهش را نیز ساکنان، کسبه، عابران و استفادهکنندگان از پروژه عتیق تشکیل میدهند. یافتههای پژوهش نشان میدهد پروژه عتیق شهر تبریز از منظر رعایت قواعد فقهی، اخلاق اسلامی و حقوق شهروندی در سطح پایینی قرار داشته و نتوانسته است به مصادیق این سه بعد از آثار و نتایج پروژههای عمران شهری پاسخگویی مناسب داشته باشد. نتایج این پژوهش میتواند به دستاندرکاران مدیریت شهری، برای تعریف پروژههایی مبتنی بر رضایت حداکثری شهروندان و در نهایت موفقیت هرچه بیشتر پروژههای شهری کمک کند.
Every urban development project that is implemented, regardless of its subject, will have effects and consequences. Since these projects are implemented in the context of Iranian-Islamic cities, the rules and norms related to the culture of these cities must be observed in the implementation of these projects. One of the most important norms of Iranian-Islamic cities is to consider Islamic rules and ethics and citizenship rights in urban development projects. The principles and rules that can be observed in less urban projects implemented in Iranian cities In this regard, this research aims to study the position of Islamic rules and ethics and citizenship rights in urban development projects. The method adopted in the present study is descriptive-analytical, which in order to formulate the concepts and formulate the conceptual framework of the research, the method of content analysis of texts and logical reasoning has been used. Also, in this research, the atigh project of Tabriz city, which is one of the largest projects for the renovation of worn-out tissues in the country, has been selected as a study sample. The statistical population of the research also consists of residents, merchants, passers-by and users of the atigh project. Findings show that the atigh project of Tabriz city is at a low level in terms of compliance with the rules of jurisprudence, Islamic ethics and civil rights and has not been able to respond to the examples of these three dimensions of the effects and results of urban development projects.
خلاصه ماشینی:
مهم ترين سؤال پژوهش نيزبه اين صورت است که جايگاه احکام واخلاق اسلامي و حقوق شهرونديدرپروژه هايعمران شهريچيست ؟ روش پژوهش پژوهش حاضربه لحاظ روش ازنوع توصيفي–تحليلي ميباشدبه نحويکه برايتنظيم مفاهيم وتدوين چارچوب مفهوميوهمچنين استخراج مؤلفه هاومعيارهايپژوهش از روش تحليل محتوايمتون واستدلال منطقي بهره گرفته شده است .
احکام و قواعد فقهي در پروژه هاي عمران شهري ازمهم ترين قواعدفقهي مرتبط بااجراي پروژه هاي عمراني درشهرهاقواعدفقهي «تسليط »،«لاضررولاضرار»،«لاحرج »،«نفيسبيل »،«مصلحت »،«اهم ومهم »،«اتلاف »و «تسبيب »ميباشندکه درادامه به توضيح هريک ازاين قواعدپرداخته ميشود: قاعده تسليط :قاعده تسليط ياسلطه ازمسلمات مسائل فقهياست که درابواب مختلف فقه به آن تمسک شده است .
قاعده نفي سبيل -الگوگيريازمدل هايشهرسازيايراني–اسلامي به جاي مدل هايشهرسازيغربي؛ -ساخت پروژه هايشهريبرمبنايفرهنگ ايراني–اسلامي؛ مصاديق در -تجديدنظردرساختارطرح هايجامع وتفصيليکه الگوييبرآمده ازتجارب کشورهاياروپايي پروژه هاي درقرن بيستم است که دراغلب آن هانيزمنسوخ شده است ؛ عمران شهري -بهره گيريازالگوهايايراني–اسلاميدرطرح هاييمانندپياده راه سازي،آپارتمان سازيو...
نسل هاي آينده -رعايت اصول توسعه پايداردرايجادپروژه هايشهري؛ مصاديق در -رعايت حقوق زيست محيطي نسل هايآينده درطراحي وبرنامه ريزيپروژه هايعمران پروژه هايعمران شهري؛ شهري -لزوم تهيه پيوست زيست محيطيبراي پروژه هايشهري؛ -طراحيواحداث پروژه هايشهريسازگاربامحيط زيست ؛ (مأخذ:يافته هاي پژوهش ) محدوده پژوهش طرح موضعيعتيق يکيازچندين طرح توسعه ي مجددزمين درشهرتبريزاست که بعداز انقلاب اسلاميدربافت قديميوتاريخيشهر،انجام شده است .
نسل هاي آينده :دررابطه بادرنظرگرفتن حقوق نسل هايآينده درپروژه عتيق براساس مصاديق درنظرگرفته شده همچون سازگاريبامحيط زيست ،رعايت اصول توسعه پايدارو درنظرگرفتن عدالت بين نسلي ميتوان گفت تاحدزيادياين حق دراين پروژه برآورده نشده است وميتوان درآينده بروزمشکلاتيرابراي نسل هاي استفاده کننده بعديازاين پروژه متصوربود.