چکیده:
ولایت عهدی امام رضاعلیه السلام در دربار مامون در مرو بیشتر از دو سال به طول انجامید. گرچه مامون از ولیعهد کردن امام رضا(ع) اهداف سیاسی را دنبال میکرد و هدف اصلی او کنترل امام(ع) و قیامهای شیعی بود. اما در کنار آن خلیفه دانشمند عباسی تلاش میکرد تا با برگزاری مجالس بحث و جدل، در مباحث کلامی و فقهی ١ جهان اسلام هم میزان و اعتبار علمی امام(ع) را محک زند و هم در صورت امکان وجه علمی ایشان را خدشه دار سازد. در این جلسات دانشمندانی از ادیان مختلف و مذاهب گوناگون اسلامی حضور داشتند و به مقتضای برگزاری آن مجالس در دربار خلافت، امام رضا(ع) پای ثابت آنها بودند. موضوعات گوناگونی مانند بحث امامت، چگونگی عصمت و ذات بارتعالی در این مجالس مطرح میشدند؛ که امام(ع) با بیان نظرات خود تلاش میکردند دیگران را هدایت و در کنار آن از وجه علمی و فقهی خود نیز دفاع کنند. سوال اصلی پژوهش این است که امام(ع) از چه بنیان ٢ جدالی در مباحث بهره میبردند و چگونه مبانی تعلیمی خود را بیان میکردند؟ که در پاسخ باید گفت؛ به نظر میرسد امام(ع) در مناظره با مسلمین عمدتا از منابع مشترک همه مسلمانان خصوصا قرآن بهر میگرفتند و در مناظره با اهل کتاب از مبانی عقلی و منطقی و گاهی کتب خود آنان استفاده میکردند.
The reign of Imam Reza (AS) in the court of Mamun in Merv lasted more
than two years. However, Mamun pursued political goals from making
Imam Reza (AS) the crown prince, and his real goal was to control
Imam (AS) and the Shiite uprisings. But on the other hand, the Abbasid
scholarly caliph tried to test the scientific credibility of the Imam (as) by
holding debates on theological and jurisprudential issues of the Islamic
world, and if possible, to tarnish his scientific image. .
Scholars from different religions and religions of Islam were present in
these meetings, and due to the holding of those meetings in the court of
the Caliphate, Imam Reza (AS) was a permanent member of those meetings.
Various issues such as the issue of Imamate, how the infallibility and essence
of God were discussed in these meetings, where Imam (AS) tried
to guide others by expressing his views and also defend their scientific
and jurisprudential aspects.
The main question of the research is what basis did the Imam (AS) use in
the discussion and how did he express his educational principles?
In response, it should be said that Imam (AS) in debating with Muslims
mainly used the common sources of all Muslims, especially the Qur’an,
and in debating with the People of the Book used rational and logical
principles and sometimes their own books.
خلاصه ماشینی:
ســؤال اصلــي پژوهــش ايــن اســت کــه امــام (ع ) از چــه بنيــان ٢ جدالــي در مباحــث بهــره ميبردنــد و چگونـه مبانـي تعليمـي خـود را بيـان ميکردنـد؟ کـه در پاسـخ بايـد گفـت ؛ بـه نظـر ميرسـد امـام (ع ) در مناظـره بـا مسـلمين عمدتـا از منابـع مشـترک همـه مسـلمانان خصوصـا قـرآن بهـر ميگرفتنـد و در مناظـره بـا اهـل کتـاب از مبانـي عقلـي و منطقـي و گاهـي کتـب خـود آنـان اسـتفاده ميکردنـد.
در مجالــس مناظــره مأمــون در مـرو مباحثـي ماننـد طـب و پزشـکي(امام رضـا(ع )، ١٣٧٧: ١٣)، موضـوع امامـت (ابـن بابويـه ، بـي تـا: ٦٧٤)، عصمــت انبيــاء (جزائــري، بــي تــا: ٣٧ـ٣٨؛ مجلســي، ١٤١٤: ٣/ ١٢٤ ) و موضوعــات ديگــري بحـث ميشـد و همـان طـوري کـه گفتيـم امـام رضـا(ع ) در ايـن جلسـات حضـور دائمـي داشـتند.
امــام (ع ) ابتــدا بــر اســاس رســم خــود ســاکت بودنــد و چـون مأمـون بعــد از ابــراز نظــرات فــراوان نظــر ايشــان را جويـا شــد امـام فرمودنــد: «نــزد مـن نيـز تجربيـات و اطلاعاتـي هسـت کـه بـر اثـر مـرور زمـان و آزمايشـهاي گوناگـون بـه صحـت و درســتي آنهــا يقيــن کــرده ام بــه اضافــه آنچــه از گذشــتگان بــر آن توفيــق يافتــه ام از چيزهائـي کــه انسـان نميتوانـد آنهـا را نديـده بگيـرد و متـروک بگـذارد، ولـي آنهـا را بـه صـورت يـک کتـاب جمـع آوري خواهـم کـرد.
در منابـع مباحـث فقهـي، کلامـي و دينـي و مذهبـي فراوانــي از ايـن مجالـس نقـل شـده اســت کـه علـي بـن موسـي الرضـا(ع ) در آنـان حضـور داشـتند و همـواره بـه اذعـان حاضريـن پيـروز ايـن مناظـرات بودنـد و همـه بــه برتـري علمـي ايشــان اعتــراف داشــتند.