چکیده:
در این پژوهش، حروف بهعنوان مبحثی درخور توجه در جمله، با تمرکز بر موارد خاص لهجۀ طرقی از گویش راجی بررسی و بدین منظور، جملههای متعددی بهصورت کاملا تصادفی از کلام گویشوران طرق رود (از توابع شهرستان نطنز در استان اصفهان) برگزیده و حروف در آنها تحلیل شده است. در بخش نخست، برخی مقدمات و در بخش دوم، پیشینۀ پژوهش دربارۀ گویش راجی و لهجۀ طرقی تبیین شده است؛ آنگاه به مبحث اصلی پرداخته و ابتدا برخی حروف اضافۀ خاص طرقی معرفی و تشریح شده؛ سپس به جایگاه، ساختار و حذف حروف در جملههای طرقی پرداخته شده و درنهایت، جمع بندی مطالب صورت گرفته است. یافتههای پژوهش حاضر بدین شرحاند: استفاده از برخی حروف اضافۀ ساده و مرکّب خاص بهلحاظ جایگاه، ساختار، کاربرد و ویژگیهای آن ها در جملههای طرقی و حضورشان در کلام فارسی گویشوران طرقی؛ دسته بندی حروف اضافۀ مورداستفاده در جملههای طرقی بهلحاظ جایگاهشان در جمله (متناسب با متمم) به اقسام پیشین، پسین، پیشین و پسین، و دوجزئی (تفکیک پذیر بهوسیلۀ متمم)؛ شباهت زیاد حروف ربط طرقی و فارسی به لحاظ نوع و کاربرد، و لغزندگی جایگاهشان در جمله در برخی موارد؛ دسته بندی حروف مورداستفاده در جملههای طرقی ازنظر ساختاری به دو نوع ساده و مرکّب (تفکیکپذیر و تفکیکناپذیر)؛ بسامد و تنوع چشمگیر حذف حروف در جملههای طرقی در مقایسه با فارسی و انتقال یافتن این فرایند به کلام فارسی گویشوران طرقی؛ حذف شدن «را» ی نشانۀ مفعول در تمام جملههای طرقی؛ حذف پربسامد تمام یا بخشی از حروف اضافه؛ شباهت زیاد الگوی حذف حروف ربط در جملههای طرقی و فارسی.
In this research, letters have been considered as a remarkable subject in Targhy Accent of Rajy Dialect, concentrating on Targhy special cases, and thus, numerous sentences have been selected in a completely random manner from the speeches of Targhrood (Natanz- Isfahan) speakers, and their letters have been analyzed. firstly, some prefaces have been stated and secondly, the researcher has presented the background of Rajy and Targhy. Then, the main subject has been discussed and some Targhy special prepositions have been introduced and explained. Afterwards, situation of letters, structure and omission have been considered in Targhy sentences and finally, it led to the conclusion of presented information. The research achievements are: using some simple and compound prepositions considerable because of their situation, structure, application, and specialities in Targhy sentences, and their entrance in Targhy speakers' speech; categorizing prepositions used in Targhy sentences, based on their situation in sentences (according to complement) to frontal and latter, anterior and posterior, and mutual (separable by complement); remarkable similarity of Targhy and Farsi conjuctions, based on their type and application, and the vagueness of their situation in some sentences; categorizing letters used in Targhy sentences structurally to simple and compound (separable/ inseparable); noticeable frequency and variety of letters omission in Targhy sentences versus Farsi ones, and transferring this process to Farsi of Targhy speakers’ speech; omission of the object sign ‘ra’ in all of Targhy sentences; high-frequency omission of all or some parts of prepositions; remarkable similarity of conjuctions omission pattern between Targhy and Farsi sentences.
خلاصه ماشینی:
حرف اضافۀ rä در کلام گویشوران طرقی به سه شکل نمود مییابد: الف) بهتنهایی و بهمعنی «برای»: در این حالت، حرف اضافۀ rä مانند آنچه در زبان فارسی کلاسیک دیده میشود11، از نوع پسین است و پیشاز آن، گروه اسمی، ضمیر و برخی انواع قیدها متمم واقع میشوند.
الف) حذف «را»ی نشانۀ مفعول: در زبان فارسی معیار، «را»ی نشانۀ مفعول در روساخت بسیاری از جملههای حاوی فعل متعدی حذف میشود و از آن سوی، در روساخت بسیاری دیگر از جملهها این حرف پساز مفعول میآید؛ اما همانگونه که در معرفی حرف اضافۀ rä اشاره شد، یکی از ویژگیهای مهم و درخور توجه در جملههای حاوی فعلهای متعدی در لهجۀ طرقی از گویش راجی آن است که در روساخت تمام آنها (بدون استثنا) «را»ی نشانۀ مفعول حذف میشود و هیچ جملهای را نمیتوان یافت که در روساخت آن، «را»ی نشانۀ مفعول وجود داشته باشد.
در حوزۀ نوع حروف ربط و کاربرد آنها در جملههای طرقی، چندان تفاوتی میان لهجۀ طرقی از گویش راجی با زبان فارسی معیار دیده نمیشود؛ البته در برخی موارد، حرف ربط، جایگاهی لغزنده در جمله دارد و درون ساختار فعل قرار میگیرد.