چکیده:
میدانیم که ایرج میرزا مثنوی نیمهتمام «زُهره و منوچهر» خود را با اقتباس از منظومۀ ونوس و آدونیس اثر ویلیام شکسپیر (1593) سروده است، اما در این مورد که آیا او در سرودن این مثنوی از ترجمۀ ناقص و منثور دکتر لطفعلی صورتگر با عنوان «عشق ونوس» (1304)، یا از مأخذ یا مآخذی دیگر نیز استفاده کرده است یا نه، اتفاق نظر چندانی وجود ندارد. در اینجا نشان میدهیم که دستکم بر اساس آنچه از ترجمۀ چاپشدۀ دکتر صورتگر در سه شمارۀ مجلۀ سپیدهدم به دست ما رسیده، و نیز براساس متنِ کامل منظومۀ ونوس و آدونیس، ایرج میرزا نگاهی به ترجمۀ صورتگر انداخته، اما علاوه بر آن از مأخذ یا مآخذ دیگر و حتی احتمالاً از تفسیرهای این منظومه نیز بهره برده است. با توجه به اینکه ایرج میرزا زبان فرانسه میدانسته و اشعاری از آن زبان به فارسی ترجمه کرده است، میتوان این احتمال را قابل قبول دانست که او در ترجمه خود از متن ترجمهشدۀ فرانسوی ونوس و آدونیس همراه با تفسیرهای آن استفاده کرده است. بنابراین شاید ایرج میرزا در ماههای آغازین سال 1304 از طریق ترجمههای صورتگر با منظومۀ ونوس و آدونیس آشنا شده و سپس خود متن فرانسۀ آن منظومه را تهیه کرده و با اقتباس از آن کار سرایش «زهره و منوچهر» آغاز کرده، اما متأسفانه دست اجل در اسفند 1304 به وی امان نداده است تا کار اقتباس خود را به پایان برساند.
This paper deals with two narrative poems: "Zohre and Manouchehr" by Iraj Mirza, and "Venus and Adonis" by William Shakespeare. It has been shown that "Zohre and Manouchehr" has been composed based on a complete translated version (perhaps in Frech) of "Venus and Adonis". It has also been discussed that Iraj Mirza has taken a look at an incomplete Persian Translated version of "Venus and Adonis" by Lotf-Ali Souratgar. This paper deals with two narrative poems: "Zohre and Manouchehr" by Iraj Mirza, and "Venus and Adonis" by William Shakespeare. It has been shown that "Zohre and Manouchehr" has been composed based on a complete translated version (perhaps in Frech) of "Venus and Adonis". It has also been discussed that Iraj Mirza has taken a look at an incomplete Persian Translated version of "Venus and Adonis" by Lotf-Ali Souratgar.
خلاصه ماشینی:
ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دوفصلنامة علمي (مقالۀ علمي ـ پژوهشي)، سال 12، شمارة 1، بهار و تابستان 1401، 165– 191 از ونوس و آدونیس شکسپیر تا «زهره و منوچهر» ایرجمیرزا؛ پژوهشی در ادبیات تطبیقی 55 امید طبیبزاده 1 چكيده میدانیم که ایرجمیرزا مثنوی نیمهتمام «زهره و منوچهر» خود را با اقتباس از منظومۀ ونوس و آدونیس، اثر ویلیام شکسپیر (1593)، سروده است، اما در این مورد، که آیا او در سرودن این مثنوی از ترجمۀ ناقص و منثور دکتر لطفعلی صورتگر با نام «عشق ونوس» (1304) یا از مأخذ یا مآخذی دیگر نیز استفاده کرده است یا نه، اتفاقنظر چندانی وجود ندارد.
1. مقدمه لطفعلی صورتگر دربارۀ مثنوی «زهره و منوچهر» ایرجمیرزا اظهارنظری دارد که دیگران نیز آن را به اشکال گوناگون تکرار کردهاند (صورتگر 1347: 144- 145): داستان مأخوذ از شکسپیر، که به نام «زهره و منوچهر» از طبع وقاد ایرج تراوش کرده، خود داستانی دارد و شرح آن اینکه بین سالهای 1301 و 1303، که من مجلۀ ادبی سپیدهدم را در شیراز منتشر میکردم و نسخههای آن را بهرایگان به ادبا و سخنسرایان ایران میفرستادم و شک نیست که در این بذلوبخشش غرضی جز شناسانیدن خود به گویندگان دیگر نداشتم، منظومة مفصل ونوس و آدونیس شکسپیر را در آن مجله قطعهبهقطعه به نثر ترجمه میکردم، اما چون آن مجله در اثر مسافرت من به اروپا برای ادامة تحصیل ادامه نیافت، ترجمة آن منظومه ناتمام ماند.