چکیده:
روحالارواح فی شرح اسماء الملک الفتاح نوشتة شهابالدین ابوالقاسم احمدبن منصور سمعانی(487ـ534ق) کهنترین اثر مستقل در شرح اسماءالله به زبان فارسی است که بر روی برخی از آثار ادبی و عرفانی ازجمله کشفالاسرار میبدی تاثیر مستقیم گذاشته است. نثر این کتاب روان، سلیس، و در عین حال شاعرانه است و گاه برای بیان مفاهیم عرفانی از نثری آهنگین یا مسجع بهره برده است. این کتاب مشحون است از فواید ادبی، لغوی، زبانی و حکایات عرفانی. نجیب مایل هروی برای نخستینبار در سال 1368ش این کتاب را براساس پنج نسخة خطی در انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رساند که تا کنون چندینبار تجدید چاپ شده است. متاسفانه این تصحیح خالی از ایراد نیست و اشکالات عدیدهای در آن راه یافته است. جستار حاضر کوشیدهاست متن چاپشده را با نسخ مورد استفادة مصحح به دقت مقابله کند و بخشی از ایرادهای اساسی این تصحیح، اعم از جاافتادگیها، بدخوانیها، تصحیفها و رعایتنشدن اصل امانتداری در تصحیح متون، را نشان دهد. نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که به سبب اشکالات متعددی که در متن روحالارواح راه یافته تصحیح مجدد آن ضروری است.
“Ruh ol-Arwah fi Sharh Asma al-Mulk al-Fattah” by Shahab al-Din Abu al-Qasim Ahmad ibn Mansour Sam'ani (487-534 AH) is the oldest independent work in Sharh Asma' Allah in Persian, which has had a direct impact on some literary and mystical works, including Kashf ol-Asrar Meybodi. The prose of this book is fluent, smooth, and at the same time poetic, and sometimes it has used melodic or eloquent prose to express mystical concepts. This book is full of literary, lexical, linguistic and mystical benefits. Najib Mayel Heravi first published this book based on five manuscripts in Elmi va Farhangi publications in 1368, which has been reprinted several times. Unfortunately, this correction is not without its flaws, and there are many bugs in it. The present paper has tried to carefully confront the printed text with the corrected copies and to show some of the main drawbacks of this correction, including inclusions, misreadings, corrections and non-observance of the principle of fidelity in correcting texts. The result of this research indicates that due to the numerous problems that have arisen in the text of the Spirit of the Souls, it is necessary to correct it again.
خلاصه ماشینی:
نسخة کتابخانة عمومی آیتالله مرعشی نجفی: اگرچه این نسخه تاریخ کتابت ندارد، مصحح پس از سنجش این نسخه با سایر نسخ «بهلحاظ ضبط درست و واضح واژهها و عبارات و چگونگی رسمالخط و نشانههایی که بهجهت تمایز حروف مشابه از سوی کاتب رعایت شده و نیز بهخاطر وجود علائم نسخهنویسی درمیان کاتبان پیش از هفتصد هجری» (سمعانی 1389: نودونه)، این نسخه را کهنترین و درستترین نسخة این کتاب دانسته و آن را نسخة اساس چاپ خود قرار داده است.
با بررسی نسخة آستان قدس مشخص میشود که اساساً چنین کلمهای در عبارت عربی وجود ندارد (سمعانی 840 ق: 2a) و تنها نسخهای که این کلمه در آن وجود دارد نسخة اساس بوده است و مصحح، بهجای آنکه آن را در متن بیاورد و نبود این کلمه را در سایر نسخ گزارش دهد، بهاشتباه آن را به نسخهای دیگر نسبت داده است.
عجیب آنکه در قسمت اختلاف نسخهها بدون هیچ علامتی عبارت «ولیکن چون مرد طاقت کشش بار الله نداشت حدیث رحمت نگفت تا حق او با حظّ تو آمیخته گردد تا مرد درین گریزد و الا ازآنجاکه حق خداوندی و جلال الهی بود حدیث رحمت در میان چه کرد» را آورده است و خواننده متوجه نمیشود که این جمله در نسخة آستان قدس اضافه بوده یا بهجای جملة قبلی آمده است.
ضبط متن مطابق با صورت تصحیفشدة نسخة مرعشی است و مصحح کتاب به ضبط مرجوحِ نسخة آستان قدس، یعنی حَسْم، بیتوجه بوده و در بخش اختلاف نسخهها نیز به آن اشاره نکرده است (سمعانی 840 ق: 211a).