چکیده:
یکی از مهمترین واژگانی که از لحاظ لغوی و مفهومی، همواره مورد چالش بسیاری از نویسندگان قرار گرفته، واژه «تربیت» است. برخی معتقدند که این واژه در مفهوم رشد جسمانی و برخی دیگر، آنرا در معنای کمال نفسانی بهکار بردهاند. «گروه سوم» مفهوم کنونی تربیت را که در آموزش و پرورش بهکار میرود صحیح نمیدانند. مسئله این پژوهش بررسی مفهومی و کاربردی این واژه از نظر لغوی، قرآنی و علوم تربیتی بوده و هدف از آن، به موازات ارائه مفهومی صحیح از واژه مورد نظر، پاسخگویی به چالشها و نظرات مخالف آن میباشد. روش این پژوهش، توصیفی و کتابخانهای مبتنی بر کاوشهای لغوی، تفسیری، حدیثی، تاریخی و... است. یافتههای این مقاله نشان میدهد که تربیت در دو معنای جسمانی و معنوی بهکار رفته، منحصر کردن مفهوم آن در رشد جسمانی صحیح نیست. همچنین باید گفت: کاربرد کنونی این واژه در آموزش و پرورش، که به مفهوم رشد جسمانی و کمال معنوی است، کاملا صحیح بوده و مطابق با مفهوم اولیه آن است.
One of the most important words that has always been challenged by many writers in terms of lexical and conceptual is the word "education". Some believe that this word has been used in the sense of physical growth and others have used it in the sense of spiritual perfection. The "third group" does not consider the current concept of education in the education system to be correct. Using a descriptive-deskresearch method and providing a precise meaning of the word education, this paper seeks to examine the concept and usage of the word education in terms of lexical, interpretive, traditional, historical, Quranic and educational sciences to respond to the challenges and opposing views in this respect. The findings show that education is used in both physical and spiritual meanings and cannot be limited to the concept of physical one. It should also be notes that the current usage of this word in education system, which means physical growth and spiritual perfection, is correct and it is in accordance with its original meaning.
خلاصه ماشینی:
همچنين بايد گفت: کاربرد کنوني اين واژه در آموزش و پرورش، که به مفهوم رشد جسماني و کمال معنوي است، کاملاً صحيح بوده و مطابق با مفهوم اوليه آن است.
البته برخي از همين گروه، ريشه سوم «ربو» را در مفهوم رشد جسماني بهکار بردهاند و از مهمترين پژوهشهاي اين گروه، «مفهوم تربيت از ديدگاه شاعران، اديبان و انديشمندان زبان فارسي» و «مفهومشناسي تربيت در قرآن کريم» ميباشد.
البته زماني که بحث تربيت از همين ريشه مطرح است، بهمعناي تغذيه سالم و با کيفيت که موجب نشاط و قوت يافتن در فرد ميشود نيز بهکار رفته است: «تَرَبَّيْتُهُ أى غذوته هذا لكلِّ ما ينمِى، كالولد و الزرع و نحوه» (جوهري، 1376ق، ج6، ص2350؛ ابنمنظور، 1414ق، ج14، ص307).
در بحث کاهش ماده و افزايش کيفي مفهوم تربيت، از ريشة «ر ب ب» کاملاً آشکار است و رُبّ و مربّا را نيز به همين دليل بهعنوان عصاره ميوة بهکار بردهاند؛ زيرا هنگام ساختن مربّا يا رَبّ، کيفيت عصاره ميوه مورد نظر بوده، هرچند که در ظاهر کاهشي در آن رخ داده است، اما بهدليل غلظت کيفي آن، داراي خاصيت بيشتري نسبت به ماده اوليه آن شده است.
بنابراين، امروزه اگر واژه «تربيت» را بهمعناي رشد معنوي بهکار ميبريم، بهتر است گفته شود که اين واژه در مفهوم امروزي، از ريشه مضاعف آن يعني (ر ب ب) گرفته شده است.
2. ريشه ربأ و ربو در ثلاثي مجرد به مفهوم رشد جسماني و در ثلاثي مزيد، علاوه بر رشد جسماني، در معناي کمال نفساني نيز بهکار رفته است.