چکیده:
اینستکس، سازوکاری است که از سوی سه کشور اروپایی برای حفظ برجام و ایفای تعهدات این کشورها معرفی شد؛ هرچند در عمل ناکارآمد باقی ماند. این پژوهش، با استناد به روش تحلیلی-تفسیری، چالشهای حقوقی و اقتصادی اینستکس را بررسی میکند. در این راستا، مهمترین چالش حقوقی عبارت است از عدم تطابق مقررات ایران با توصیههای فتف و قرار داشتن در فهرست سیاه و تکلیف کشورهای اروپایی به انجام اقدامات متقابل در مورد کشورهای پُرخطر مطابق توصیه 19. چالشهای حقوقی احتمالی دیگر ناظر به عدم انطباق با مقررات سازمان تجارت جهانی، با توجه به مبتنی بر تهاتر بودن و نیز مغایرت با مقررات دفتر کنترل داراییهای خارجی آمریکا (اوفاک) است. چالشهای اقتصادی نیز در دو سطح خُرد و کلان قابل بررسیاند. عدم هماهنگی با روحیات تاجران، اطلاعرسانی ناکافی و مشکلات ناشی از واحد پرداخت، عدم توازن میان واردات و صادرات، عدم پیشبینی تجارت نفت و احتمال تحریم ثانویه از سوی آمریکا، مهمترین چالشهای اقتصادی هستند. طرحهای مشابه اینستکس برای مقابله با تحریمها همانند ارزهای دیجیتال، برنامه نفت در برابر غذا و ایجاد دفتر کنترل داراییهای خارجی در اتحادیه اروپا نیز هر یک ایرادهایی دارند؛ بهطوریکه درنهایت میتوان گفت بزرگترین چالش اینستکس، چالش سیاسی و خطر تحریمهای ثانویه آمریکا است.
خلاصه ماشینی:
با وجود گذشت زمان طولاني از اعلام موجوديت اينستکس و ايجاد شرکت متنـاظر اينسـتکس در ايران به نام «سازوکار ويـژه تجـارت و تـأمين مـالي ايـران و اروپـا» (سـاتما) در دوم ارديبهشـت ١٣٩٨، ابتدا اخبار متناقضي در مورد راه اندازي اين کانال مالي شنيده ميشد؛ به گونه اي کـه از يـک سو، گفته شد که نخستين تراکنش ها در اينستکس انجام شده اند و کشورهاي بيشتري براي پيوسـتن به آن ابراز تمايل کرده اند و از سوي ديگر، هيچ اطلاعات بيشتري در مورد تراکنش هاي انجام شده در اينستکس در دست نيست ، به طوري که حتـي پـس از برکنـاري پرفيشـر٢ و اسـتعفاي برنـد اربـل 3 اندکي پس از قبول سمت ، سرانجام ميشاييل بوک ،٤ رياست اين نهاد را بر عهده گرفـت .
اين گروه از بدو تأسيس تا کنون بارهـا بـه اصـلاح توصـيه هـاي خـود پرداختـه اسـت ؛ به طوري که آخرين نسخه آن در ژوئن ٢٠١٩ شامل ٤٠ توصيه عادي و ٩ توصيه ويژه براي مقابلـه بـا پولشـويي تـأمين مـالي تروريسـم اسـت و در سـال ٢٠٢٠، اصـلاحات پيشـنهادي در مـورد ارزيـابي خطرات تأمين مالي تکثير و به کارگيري اقدامات ريسک مدار نيز به رايزني گذاشـته شـد کـه هنـوز ________________________________________________________________ 1- General Agreement on Tariffs and Tarde 2- Organisation for Economic Cooperation Development 3- SPV: Special Purpose Vehicle 4- FATF: Financial Action Task Force 1 قطعي نشده است .