چکیده:
حقوق شهروندی 1 در ادبیات حقوقی اصطلاح نسبتا جدیدی است که قدمت آن به یکصد سال پیش
یعنی به زمان تصویب قانون اساسی مشروطیت باز میگردد؛ از آن زمان تا به امروز با الهام از منابع
فقهی و بهویژه اسناد بین المللی، تدوین قوانینی در حمایت از شهروندان و تضمین حقوق آنها با
عنایت به قوانین تصویب شده، رویۀ قانونگذاران در ادوار مختلف بوده و روند رو به رشد داشته است.
اهمیت حقوق شهروندی به حدی است، که به زعم بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران حقوقی و
سیاسی رابطۀ نزدیکی با حاکمیت دارد. حقوق شهروندی بهدلیل وسعت مباحثی که با آنها سر و کار
دارد با تمامی رشتههای حقوقی در ارتباط کامل است و این موضوع سبب شده است که منابع حقوق
شهروندی بسیار گستردهتر از سایر رشتههای حقوق باشد. اسناد بین المللی و قانون اساسی اکثر
کشورهای دنیا به شناسایی این حقوق به عنوان حقوق بنیادین و بدیهی انسانها پرداخته و در اصول
و مواد مختلف به معرفی آنها اقدام نموده اند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به تبعیت از
این اسناد و مبانی قوی فقهی و منابع اربعه اسلامی انواع حقوق شهروندی اشخاص را در بیش از
141 اصل خود گنجانده و رعایت این حقوق را به دور از هر گونه تبعیض و توجه به رنگ، نژاد، دین
و ... برای همه در هر مقام و منسبی لازم و ضروری دانسته است. در ادامه پس از آشنایی با تعاریف
و مفاهیم مرتبط با حقوق شهروندی به برخی از این اصول که در قانون اساسی به عنوان منابع اصلی
حقوق شهروندی ذکر شده اند خواهیم پرداخت.
خلاصه ماشینی:
حق هاي مورد حمايت در اعلاميۀ جهاني حقوق بشر به ترتيب شامل : حق آزادي و تساوي در حيثيت و حقوق (مادة١)، عدم تمايز براساس نژاد، رنگ ، جنس ، زبان ، مذهب و تکليف دولت ها در اين مهم (مادة ٢)، حق حيات و امنيت شخصي (مادة ٣)، منع بردگي و معاملۀ بردگان (مادة ٤)، منع شکنجه و هرگونه رفتار ظالمانه (مادة ٥)، شناسايي شخصيت حقوق انسان (مادة٦)، تساوي در برابر قانون و بهره مندي از آن (مادة ٧)، حق دادرسي منصفانه و علني در محاکم بيطرف و مستقل صالح (مادة ٨ و١٠)، منع توقيف ، حبس و تبعيد خودسرانه (مادة ٩)، تضمين اصول برائت و قانوني بودن جرايم و مجازاتها (مادة ١١)، احترام به حريم خصوصي افراد (مادة ١٢)، آزادي در آمد و شد و آزادي در ترک کشور خود و امکان بازگشت مجدد (مادة١٣)، داشتن حق پناهندگي به جهت تعقيب بجز در جرايم عمومي و غير سياسي (مادة ١٤)، داشتن تابعيت و حق تغيير آن (مادة ١٥)، حق ازدواج بدون هيچ محدوديتي و دارا بودن زن و شوهر از حقوق مساوي در تشکيل خانواده (مادة ١٦)، دارا بودن حق آزادي عقيده ، بيان ، فکر، وجدان و مذهب و امکان تشکيل اجتماعات (مادة ١٨ و ١٩ و٢٠) و حق ابراز اراده از طريق انتخابات عمومي (بند ٣ مادة ٢١) از جمله حقوق مدني و سياسي افراد هستند که در اين اعلاميه مورد حمايت قرار گرفته است .