چکیده:
اگر چه تغییر اقلیم همه جوامع انسانی را تحت تأثیر قرار میدهد، اما بیشک روستاییان به خصوص در کشورهای در حال توسعه آسیبپذیرترین قشر در مقابل تغییرات اقلیمی هستند. در سالیان اخیر راهکارهای سازگاری جوامع محلی بسیار مورد توجه و تأکید سازمانهای بینالمللی و مجامع علمی قرار گرفتهاند. با این وجود سازگاری روستاییان با تغییرات اقلیمی در ایران کمتر در مطالعات پیشین مورد بررسی قرار گرفته است. از این رو هدف کلیدی پژوهش حاضر مطالعه درک و شناخت روستاییان شهرستان مشکین شهر استان اردبیل نسبت به تغییرات اقلیمی، شناسایی استراتژیهای سازگاری آنان در مقابل این پدیده و تبیین راهکارهای ارتقای ظرفیت سازگاری آنان است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش از نوع کیفی موسوم به نظریه داده بنیاد است. دادههای مورد نیاز به روش مصاحبه نیمه ساختاریافته با 55 تن از روستاییان شاغلین در بخشهای اقتصادی (کشاورزی، دامداری، باغداری) جمعآوری و با بهرهگیری از نرمافزار اطلس تی آی (ATLAS.ti) کدگذاری و تحلیل شد. نتایج نشان داد اکثر مصاحبه شوندگان بر این باور هستند که افزایش پدیدههای خشکسالی، روزهای گرم، وزش باد و کاهش بارندگیها به دلیل تغییرات اقلیمی اتفاق افتاده و بر معیشت آنان اثر گذاشته است که از جمله این پیامدها میتوان به کاهش تولید و کیفیت محصولات، افت سطح آبهای زیرزمینی، تخریب و از بین رفتن مراتع، کاهش منابع آب روستاها، کاهش دام، کاهش جمعیت، کمبود و گرانی نهادهها اشاره کرد. در مقابل روستاییان استراتژیهای متعددی برای سازگاری با این شرایط اتخاذ نمودهاند که شامل کاشت محصولات دیمی، صرفهجویی در مصرف آب، توسعه آبیاری قطرهای، پرورش بز، مدیریت مصرف آب، کاهش سطح کاشت محصولات، حفر چاه غیرمجاز، مهاجرت از روستا، کاهش تعداد دام، کاهش دفعات آبیاری و روی آوردن به کارگری بوده است. همچنین مصاحبه شوندگان راهکارهای مختلفی از جمله آموزش، توسعه بیمه محصولات و خدمات روستایی، اعطای تسهیلات و وامهای کمبهره، توسعه سیستمهای آبیاری نوین، بازاریابی محصولات کشاورزی و دامی را برای ارتقاء ظرفیت سازگاری روستاییان در مقابل تغییرات اقلیمی ارائه نمودند.
Although climate change affects all human societies, villagers are the most affected by, especially in developing countries. International organizations and scientific associations have given much attention and emphasis to community-based adaptation strategies. However, adaptation of villagers to climate change in Iran has been insufficiently studied in previous studies. This study aims to investigate villagers’ understanding of climate change in Meshkinshahr County, Ardabil Province, identify their adaptation strategies, and develop measures to improve their adaptive capacity. We used a quantitative approach and grounded theory method for data collection and analysis. The required data were collected through semi-structured interviews with 55 employees in the economic sectors (farmers, ranchers, gardeners) and coded and analyzed using ATLAS.ti software. The respondents believe that the increase in the frequency of droughts and wind, the number of hot days and the decrease in rainfall are related to climate change and have negatively affected their livelihoods in various ways. These include the reduction in the quality and grade of agricultural products, the decline in the water table, the degradation and destruction of pastures, the reduction in rural water resources, the reduction in livestock products, and the lack and high cost of agricultural inputs. In addition, villagers have developed various strategies to address these impacts, including rain-fed agriculture, water harvesting, drip irrigation, goat rearing, water consumption management, digging illegal wells, and migration to cities, to name a few. In addition, interventions such as education, developing insurance, providing financing and credit, developing modern irrigation systems, and marketing agricultural and livestock products were identified as measures to improve their adaptive capacity.
خلاصه ماشینی:
نتایج نشان داد بیشتر مصاحبه شوندگان بر این باور هستند که افزایش پدیده های خشکسالی ، روزهای گرم ، وزش باد و کاهش بارندگی ها به دلیل تغییرات اقلیمی اتفاق افتاده و بر معیشت آنان اثر گذاشته است که از جملۀ این پیامدها می توان به کاهش تولید و کیفیت محصولات ، افت سطح آب های زیرزمینی ، تخریب و ازبین رفتن مراتع ، کاهش منابع آب روستاها، کاهش دام ، کاهش جمعیت ، کمبود و گرانی نهاده ها اشاره کرد.
مطالعات متعدد نشان می دهد که تغییر اقلیم در منطقۀ مشکین شهر، تغییرات زمانی و مکانی متغیرهای اقلیمی را در پی داشته و روندهای افزایش در پارامترهای دمایی و روندهای کاهشی در متغیر بارندگی منطقه در اغلب ماه های سال را شکل داده است (یزدانی و همکاران ، ٢٠٢١).
از آنجا که هدف مطالعۀ حاضر بررسی درک و راهبردهای سازگاری سه گروه معیشتی کشاورزان ، دامداران و باغداران روستایی مشکین شهر است و علاوه بر آن ، موقعیت جغرافیایی روستاهای منطقه و قرارگرفتن آن ها در مناطق دشتی ، کوهپایه ای و کوهستانی بر میزان متأثرشدن آن ها از اثرات و پیامدهای تغییرات اقلیمی اثرگذار است ، درمجموع دوازده روستا با موقعیت جغرافیایی و منابع معیشتی دامداری ، کشاورزی و باغداری در منطقه انتخاب شد.
مصاحبه شوندگان توسعه و ارتقای ظرفیت سازگاری را در گرو اقدامات و حمایت ها از سوی دولت ها، نهادها، ارگان ها و سازمان ها عنوان کرده اند؛ برای مثال ، کمبود آب برای آبیاری محصولات کشاورزی سبب شده که در روستاهای شهرستان مشکین شهر تأثیرات زیادی بر این فعالیت وارد شود.