چکیده:
این پژوهش در صدد پاسخ به این پرسش است که مبانی معناشناسانه در زیبایی شناسی فرید الدین عطار نیشابوری چیست. برای رسیدن به پاسخ این پرسش با شیوه توصیفی –تحلیلی ابتدا مبانی، زیبایی، زیباشناسی و شناخت با توجه به کتابهای فلسفی و هنری تعریف شد. پس از آن به دلیل قابل تعریف نبودن زیبایی به مؤلفههای آن پرداخته شد. مبانی معناشناختیزیبایی شناسی در عرفان اسلامی شامل سه دسته مبانی معناشناسی، معرفت شناسی و هستی شناسی میشود. در این پژوهش معناشناسی زیبایی شناسی در چهار اثر عطار مورد بررسی قرار گرفته است. مبنای اول، تعریف زیبایی در عرفان و از دیدگاه عطار است که شامل همه هستی است؛ زیرا عالم ناسوت، آینه عالم لاهوت است و همه انعکاس نور الهی است. مبنای دوم معیارهای زیبایی است و دست کم هفت معیار زیباشناختی عطار توضیح داده شد. بر اساس آن میتوان گفت مبنای اصلی تشخیص زیبایی از نظر عطار، توجه به وجه الله است؛ یعنی با حواس ظاهری از عالم فیزیک با عقل اشراق یافته به متافیزیک و منشأ حُسن رسیدن و با ابزار دل و تزکیه به کشف معدن حُسن نایل شدن است. مبنای سوم رازگشایی از زیباییهای در پرده است. ثمره تجربه درونی کشف زیبایی، ایجاد نشاط، امید، حیرت و لذت درک وقت در کاشف آن است.
This research seeks to answer the question, what are the semantic foundations in Attar's mystical aesthetics. To answer this question, In style Analytical and descriptive first the basics, beauty, aesthetics and cognition were defined according to philosophical and artistic books. After that, due to the indefinability of beauty, its components were discussed. The semantic foundations of aesthetics in Islamic mysticism include three categories of semantic foundations, epistemology and ontology. In this research, aesthetic semantics has been studied in four works of Attar. The first basis is the definition of beauty in mysticism and from Attar's point of view, which includes the whole universe. Because the world of Nasut is the mirror of the world of divinity and all is a. reflection of divine light. The second basis is the criteria of beauty, and at least eight of Attar's aesthetic criteria were explained. According to it, it can be said that the main basis for recognizing beauty from Attar's point of view is paying attention to God. That is, to reach metaphysics and the source of goodness with the apparent senses of the physical world with the enlightened intellect. And with the tools of the heart and cultivation, to discover the mine of goodness. The third basis is the revelation of the beauties on the screen. The result of inner experience is the discovery of beauty, the creation of joy, hope, astonishment and the joy of understanding time in its discoverer.
خلاصه ماشینی:
27 عطار اعتدال را مصداق زیبایی، جزوی از عقل کل ، موجب سامان گرفتن امور، تحت تأثیر عدالت خداوند و ناشی از همرنگی با زیبایی مطلق میداند: ٢٨ دلش چون دید حق را در حرم گاه به دل پیـوست عیـن عـدل آن گـاه چو عین عـدل و دل افتـاد با هـم ز عدلش موج زن شد هر دو عالم چو در دربست جاویـدان ستـم را گشاد از عدل خود صدر عجـم را (عطار، ١٣٨٧: ٣٢٩-٣٣١) عطار، انصاف و عدالت را موجب حرکت در جاذبه کمال و رهایی بخش از ترّهات میخواند؛ زیرا ره بینانِ طریق معرفت با داد ستاندن نهانی از نفس خود و برابر دیدن خود با خلق در اجرای عدالت ، جوانمردانه عزم سلوک میکنند:٢٩ در میـان رو نـه به عـزّ و نه به ذلّ زانکه جزوی ست اعتدال از عقل کُل گر همیخواهی که گیرد کار نـور مـعتـدل مـیبـاش در خیـر الامـور (عطار، ١٣٩٧: ٣٨١٤- ٣٨٣٦) نکته سنجی وی در آماده کردن زمینه مساعد برای درک زیبایی یا بروز رفتارهای زیبا از سوی آدمی باعث شده است که او به وجود اعتدال در اخلاط و مزاجهای بدن انسان توجه کند و تناسب میان آنها را در وضعیت روحی آدمی مؤثر بداند.
پاکی، طهارت و زیبایی عارفان معتقدند افعال همه موجودات ، فانی در فعل فاعل مستقل یعنی خداوند سبحان است و پاکی و زیبایی که برخلاف شرور و زشتیها و گناهان ، دارای مبدأ ذاتی هستند به ذات اقدس پروردگار منتهی میشوند (محلاتی، ١٣٨٦: ٣٠٤ و ٣٠٥)؛(عطار، ١٣٩٧: ١و ٢): توبدان کانگه که سیمرغ از نقاب آشکـارا کرد رخ چون آفــتـاب سایـه خـود کـرد بر عالـم نثـار گشت چندین مرغ هر دم آشکار صدهزاران سایه بر خاک اوفکند پس نظر بر سایه پـاک اوفکـند (عطار، ١٣٨٣ :١٩٨٣-١٠٨٦) عطار میگوید نجات سالک به پاک شدن از نجاست نفس و طهارت یافتن از هستی ذات و صفات و تصور وجود داشتن خود منوط است .