چکیده:
تاریخشفاهی شاخهای جدید از پژوهشهای تاریخی است که منبع آن مردماند و مرجع آن اقوال ایشان. در شاخة تاریخمعماری ایران نیز بسیارند کسانی که با معماری ایران آشنایند و میتوانند منبعی ارزشمند برای تاریخمعماری باشند. اما منابع تاریخشفاهی عمری به درازای عمر یک انسان دارند؛ انسانها بهزودی از میان ما خواهند رفت و رفتن آنها برابر است با از دستدادن گنجینهای از شناخت در این پاره. هرچند ضرورت پرداختن به این منابع میرا در مطالعات تاریخمعماری و بهویژه تاریخمعماری ایران بهظاهر روشن استء تاکنون هیچ تامل جدی در این باره نشده است. این مقاله جستجویی است دربارة فواید توجه به منابع شفاهی در تاریخمعماری و دستاوردهای احتمالی تاریخشفاهی معماری ایران. بحث در اینباره مستلزم شناخت فایدة تاریخشفاهی است. اصحاب تاریخ شفاهی بر وجوه مختلف تاریخشفاهی تاکید و به دو رویکرد اصلی در تاریخشفاهی تمایل دارند. اختلاف اصلی این دو رویکرد بر سر فایدهای است که بر تاریخشفاهی مترتب میدانند. از آن دی یکی در پی یافتن اطلاعات تاریخی از وقایع گذشته است و تولید شواهد تاریخی جدید و دیگری در جستجوی تفاسیر تاریخی است و پدیدآوردن روایتهای تاریخی نو. اختیار هریک از این دو رویکرد در تاریخمعماری ایران نیز دستاوردهای متفاوتی در پی خواهد داشت. در این مقاله» نخست از تعریف اجماعی تاریخشفاهی میگوییم و در پی آن به تعریفی برای تاریخشفاهی معماری ایران میرسیم. سپس از امکان پرداختن تاریخشفاهی به وقایع گوناگون تاریخمعماری میگوییم. پس از آن به اختلافات حوزة تاریخشفاهی و دو رویکرد برآمده از آن میپردازیم و براساس آن فواید گوناگون تاریخشفاهی را در حوزة تاریخمعماری ایران میجوییم. در این راه برای نمایاندن موقعیت کنونی حوزة تاریخشفاهی معماری در ایران و جهانء به اختصار برخی از پژوهشهای انجام پافته در این شاخهها را نیز برمیشماریم.