چکیده:
محمد بن مرتضی معروف به مولی محسن فیض کاشانی از مشاهیر شهر کاشان در سدۀ یازدهم و دوران صفویان است. زندگی فیض کاشانی مقارن با نهادینه شدن مذهب شیعه در ایران بوده و وی در جهت گسترش آموزههای شیعی آثار گرانسنگی در فلسفه، عرفان، اخلاق، فقه، تفسیر و حدیث تألیف کرده است. فیض کاشانی تحتتأثیر دیدگاههای حکمی (فلسفی، عرفانی) و نیز اخباریگری استادان خود قرار داشته همچنین از سنّتهای رایج در بوم کاشان بهره برده است. این جستار آثار فیض کاشانی را با روش کتابخانهای و با رویکرد تحلیلیتاریخی مورد پژوهش قرار داده است. تتبع در شرایط تاریخی و اجتماعی و آثار فیض نشان میدهد فیض کاشانی برخلاف برخی گزارشها اخباری نبوده است. در واقع فیض کاشانی بهگونۀ خلاقانهای در آثارش موفق شده دیدگاههای حکمی و اخباری استادان خود را تلفیق کند. از نگاه فیض، عقل و وحی و عرفان با هم سازگاری دارند و همهگونه آموزههای فلسفی و عرفانی در خلال حدیث امامان شیعه قابل دستیابی است. فیض کاشانی بر اساس نتیجۀ این جستار، برای حل تعارض اخباریگری و حکمتگرایی رهیافت تأویلگرایی را برگزیده است.
Mullah Mohsen Fayz Kashani is one of the famous people of Kashan in the eleventh century duringthe Safavid era. Fayz Kashani's life coincided with the institutionalization of the Shiite religion in Iran, and he has tried to spread Shiite teachings. He has written many valuable books in the field of Quran, Hadith, Fiq (Jurisprudence), philosophy, moral, and Ethics. Fayz Kashani has been influenced by philosophical and mystical views as well as the scripturalism of his masters. Fayz has also deployed the common traditions of Kashan and succeeded in combining these views significantly in his works. According to fayz, reason, revelation, and mysticism are compatible, and there are various kinds of philosophical and mystical teachings in the hadiths of Shiite Imams. This research through the following the works of Fayz has come to this conclusion that fayz has chosen the hermeneutic approach for resolving the conflict between hadith and mysticism.
خلاصه ماشینی:
دو فصلنامه علمی کاشان شناسی، پاییز و زمستان ١٤٠٠ دوره ١٤، شماره ٢ (پیاپی ٢٧)، صفحات : ١١٩ـ١٣٤ مقاله علمیترویجی تحلیل مبانی فکری و گرایش های اندیشگی فیض کاشانی * فروغ پارسا چکیده محمد بن مرتضی معروف به مولی محسن فیض کاشانی از مشاهیر شهر کاشان در سدة یازدهم و دوران صفویان است .
زندگی فیض کاشانی مقارن با نهادینه شدن مذهب شیعه در ایران بوده و وی در جهت گسترش آموزه های شــیعی آثار گران ســنگی در فلســفه ، عرفان ، اخلاق ، فقه ، تفســیر و حدیث تألیف کرده اســت .
خود تحلیل مبانی فکری و گرایش های اندیشگی فیض در چند نوبت فهرسـت های طبقه بندی شده ای از آثارش را ارائه داده و شمار آن ها را ١١٢ تا فیض کاشانی ١١٥ بیان کرده است (ناجی نصرآبادی ، ١٣٨٧: ج ٢، ٣٨ـ٤٦).
دیگر آثار وی کتابی با عنوان فوائد الدقایق حاوی چهل مســئله از علوم مختلف اســت و نیز کتابی با عنوان تحلیل مبانی فکری و گرایش های اندیشگی رسـالة فی طهارلإ الخمر که در مکه نوشـته و به قولی در ١٠٣٤ برای شـاه صـفی فرسـتاده اسـت فیض کاشانی (موسوی خوانساری، ١٣٩٢: ٣٨ به نقل از حر عاملی، ١٣٨٥).
فیض کاشانی دیگر آثار خود را نیز با تأسـی از آموزش های اسـتادانش ، به ویژه سید ماجد بحرانی، بر اساس حدیث و تحلیل مبانی فکری و گرایش های اندیشگی آموزه های اهل بیت (ع ) نوشـته است .