چکیده:
در این پژوهش سعی شده است با بهرهگیری از ظرفیتهای زبانشناسی نقشگرا، ضمن طرح روشی نو در مطالعات تطبیقی، تاثیرپذیری هوشنگ ابتهاج در سرایش غزل از ذهن و زبان شهریار نشان داده شود و انواع تاثیرپذیریها و زمینههای گرایش وی به سبک شعری شهریار مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بر این اساس انواع اقتباسات ابتهاج از غزلیات شهریار به سه نوع اثرپذیری مبتنی بر تکرار یا اثرپذیری تقلیدی، مبتنی بر تکرار و تغییر درون فرایندی یا اثرپذیری ترکیبی، و مبتنی بر تکرار و تغییر برون فرایندی یا اثرپذیری تاویلی قابل تقسیم است. بر مبنای یافتههای پژوهش، اثرپذیریهای ابتهاج از غزلیات شهریار، بیش از اینکه به تکرار و تقلید متکی باشد بر تغییر و خلاقیت استوار است. زمینههای گرایش ابتهاج به بوطیقای شهریار را نیز باید در عواملی چون علاقه و دلبستگی عمیق به شهریار و غزلیات او، مقبولیت غزل شهریار، نقش مخاطب و تاثیر مقطع تاریخی و... جست وجو کرد.
A deep understanding of literary texts strongly depends on understanding the factors that contributed to their creation. One of these factors is how an author is inspired by the intellectual poetics of other literary figures. The present study seeks to use a functional linguistic framework to investigate the influence of Shahriar’s language and mind on Hooshang Ebtehaj’s ghazals and closely analyze the latter’s tendency towards Shahriar’s poetic style. These influences can be divided into three types: imitative (based on repetition), combined (based on repetition and intra-process change), and interpretative (based on repetition and extra-process change). Our findings suggest that Ebtehaj tends towards change and creativity instead of mere imitation. The factors contributing to Ebtehaj’s inspiration from Shahriar’s poetics include his love of Shahriar and his works, the popularity of Shahriar’s works, and the role of audience as well as the historical context.
خلاصه ماشینی:
ابتهاج در سايه غزليات شهريار (بررسي اثرپذيري هوشنگ ابتهاج از غزليات شهريار بر پايه زبانشناسي نقشگرا) محمدتقي يوسفي ١* ؛ دکتر ليلا هاشميان ٢ دريافت مقاله : ١٣٩٩/١١/١٥ پذيرش مقاله : ١٤٠٠/٠٥/٢٥ چکيده در اين پژوهش سعي شده است با بهره گيري از ظرفيتهاي زبانشناسي نقشگرا، ضمن طرح روشي نو در مطالعات تطبيقي، تأثيرپذيري هوشنگ ابتهاج در سرايش غزل از ذهن و زبان ١٥٥ شهريار نشان داده شود و انواع تأثيرپذيريها و زمينه هاي گرايش وي به سبک شعري شهريار مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد.
تمام عناصر سازنده اين اثرپذيري به صورت درون فرايندي و با حفظ ساختار فرايند مورد اقتباس انجام شده است ؛ حتي ساختار چينش عناصر سازنده فرايند شامل جمله پايه (فاعل محذوف + مفعول بيواسطه + مفعول با واسطه + فعل ) + حرف ربط + جمله پيرو در جايگاه قيدي، هم برگرفته از بيت شهريار است : سري به سينه فروبرده ام به داغ جگر بدان اميد که آلاله بردمم از خاک (شهريار، ١٣٥٦: ١٩٧) سري به سينه فروبرده ام مگر روزي چو گنج گمشده زين کنج غم برآرندم (ابتهاج ، ١٣٥٦: ١٩٧) در سروده سايه ، «سر به سينه فرو بردن » فرايند رفتاري است که به همراه رفتارگر آن (من محذوف ) عينا تکرار شده ، اما موقعيت توصيف کننده يا قيدهاي آن با حذف (به داغ جگر، متمم قيدي) و جا به جايي (جمله واره قيدي مگر روزي چو گنج گمشده زين کنج غم برآرندم به جاي جمله واره قيدي بدان اميد که آلاله بردمم از خاک) دستخوش تغيير و دگرگوني شده است .