چکیده:
کتاب علم سعادت در سال 1070میلادی درست یک سال پس از باز شدن دروازههای آناتولی به روی ترکها در جنگ ملازگرد به وسیلۀ یوسفخاص حاجب به رشتۀ تحریر درآمد. این اثر که در زبان ترکی باستانی به معنای علم ادارۀ دولت به کار میرود، طی قرون متمادی، مهمترین کتاب راهنمای بسیاری از دولتمردان و سلاطین بوده است. این کتاب، از نظر عنوان، شباهتهای نزدیک با سیاستنامه یا سیرالملوک خواجه نظامّالملک طوسی دارد. سیاستنامه یکی از ارزشمندترین آثار سدۀ پنجم زبان و ادبیّات فارسی است که علاوه بر آنکه در ادبیّات فارسی حائز اهمیّت است، در متون تاریخی و حقوق عمومی نیز اهمیّت فراوانی دارد. بخشهایی از این اثر، مرتبط با اصول و آیین ملکداری براساس شریعت است. در این پژوهش، تلاش شدهاست تا با بهرهگیری از روش تحلیل محتوا و روش توصیفی- تطبیقی و با ابزار کتابخانهای، وجوه افتراق و تشابه مطالب دو کتاب در رابطه با موضوع پیوند دین و سیاست، بازنمایاند و از این راه، تفاوت اندیشۀ سیاسی دو نویسنده را تا حدّ امکان مشخص نماید. با بررسی این دو اثر این نتیجه حاصل گردید که سلاطین ترک در طول تاریخ از شاه آرمانی به سلطنت متغلبانه و از دینیاری به دینپژوهی، تغییر ماهیّت دادند و با توجّه به روحیۀ جنگ سالارانۀ آنها و در جهت تجدید نظم کهن ایرانی، با نفوذ وزرا سعی شد که اقتدار پادشاهان قراخانی و سلجوقی در مجرایی قانونی و نظاممند محدود شود.
Saadatnameh was written by Yusuf Khan Hajib in 1070 AD, exactly one year after the Anatolian gates were opened to the Turks in the battle of Malazgerd. Used in ancient Turkish to mean the science of government, this work has been the most important guidebook for many statesmen and sultans for centuries. This book, in terms of title, has close similarities with the policy or Sir al-Muluk Khajeh of Nizam al-Mulk Tusi. The policy is one of the most valuable works of the fifth century Persian language and literature, which in addition to being important in Persian literature, is also very important in historical texts and public law. Parts of this work are related to the principles and rituals of property based on Sharia. In this research, an attempt has been made to use the content analysis method and descriptive-comparative method and with library tools to show the differences and similarities between the two books on the subject of the connection between religion and politics. Specify as much as possible. Examining these two works, it was concluded that the Turkish sultans throughout history changed their nature from Shah Armani to a monarchy and from religion to Yari to religious studies. The authority of the Karakhani and Seljuk kings was limited to a legal and systematic channel.
خلاصه ماشینی:
پژوهش هايي که دربارة کتاب علم سعادت شده از اين قرار است : منير رمضاني قلعه بالا (١٣٩٦)، در پايان نامۀ کارشناسي ارشد خود با عنوان «بررسي تطبيقي انديشۀ سياسي ايران شهري در سياستنامه و قوتادغوبيليک (بر اساس نظريۀ اسکينر)»، به بررسي تطبيقي انديشه هاي سياسي اين دو کتاب ، ميزان و علل تحولات اين انديشه ها و شرايط به وجود آورندة اين آثار پرداخته است و به اين نتيجه رسيده است که تحولات روي داده در انديشۀ سياسي ايران شهري را ميتوان بر اساس شش مفهوم : پيکار خير و شر، نظم ، پيوند دين و سياست ، ويژگيهاي شهريار ايراني، ارتشتاران (لشکريان ) و جايگاه مبارزه با شر بررسي نمود.
٢-٢- خويشکاري پادشاه - موبد گئور ويدن گرن (١٣٧٧: ٤٣١-٤٣٠) دربارة ارتباط دين و سياست در ايران با اشاره به اينکه در نوشته هاي پهلوي پادشاهي گاهي «فرمان رواي هفت کشور جهان haft kisvar xvatay و زماني «فرمانرواي جهان «gehan xvatay ناميده ميشده ، مدعي است که دورة ساسانيان شاه ، براي فرمان روايي بر جهان در نظرگرفته شده و اين انديشه از گذشته ، سرچشمه ميگرفته است .
اما ازآنجاکه يوسف نيز فرزند خلف زمانۀ خويش است و درک عميقي از انديشۀ قدسي ايرانشهري و مفاهيم ديني ندارد، اين ترکيب مهم و پيچيدة دين و سياست را در قالبي کاملا ساده و اندرزي بيان ميکند خزانه دار اگر ترس خدا در دل او باشد، بيترديد راه درستي را برگزيند.