چکیده:
آیات آغازین سوره جمعه از برانگیخته شدن پیامبر خاتم؟ص؟ در میان امیین سخن میگوید و اینکه آن حضرت بر آنان آیات قرآن را تلاوت میکند و موجبات تزکیه آنان را فراهم میآورد و به آنها کتاب و حکمت میآموزد و در ادامه به کسان دیگری اشاره شده که در آینده خواهند آمد و از تلاوتها و تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت رسول بهره خواهند برد «و آخرین منهم لما یلحقوا بهم». نوشتار پیش رو درصدد حل این مسئله است که مقصود از آن کسان دیگر کیست. به حسب پارهای از احادیث آیه مورد نظر ناظر به قوم فارس است و این دیدگاهی است که مفسران شیعه و سنی آن را به عنوان یک احتمال قابل توجه مطرح کرده و بلکه برخی از مفسران آن را بر سایر احتمالات ترجیح دادهاند. در نوشتار پیش رو با روش توصیفی تحلیلی ابتدا روایات مربوط به آیات مورد نظر نقل و تحلیل خواهند شد و در ادامه دیدگاه مفسران در این باره مورد کنکاش قرار خواهد گرفت. چنین به نظر میرسد که با توجه به روایاتی که در این باره وجود دارد دیدگاهی که آیه مورد نظر را ناظر به قوم فارس میداند کاملاً موجه و به عنوان یک احتمال قوی قابل دفاع است.
The first verses of Surah Jumu'ah speak of the resurrection of the Prophet Khatam PBUH among the illiterate people and that he recites the verses of the Qur'an to them and provides them with the means of cultivation and teaches them the Book and Wisdom. And in the following, others are mentioned who will come in the future and will benefit from the recitations, cultivation, teaching of the book and the wisdom of the Prophet. The following article seeks to address the issue of who is meant by the others. According to some hadiths, the verse in question refers to the people of Persia, and this is a view that Shiite and Sunni commentators have proposed as a significant possibility, and some commentators have preferred it over other possibilities. In the present article, the hadiths related to the verses in question will be first analyzed by descriptive-analytical method, and then the commentators' views on this issue will be explored. It seems that according to the hadiths that exist in this regard, the view that the verse in question refers to the Persian people is completely justified and can be defended as a strong possibility.
خلاصه ماشینی:
مصداق آخرین در خصوص آیه مورد بحث این پرسش وجود دارد که مقصود خداوند متعال از دیگرانی که پس از امیین میآیند و در بعثت پیامبر؟ص؟ هدایت آنان نیز مورد نظر بوده چه کسانی است در پاسخ نخست روایات بررسی خواهند شد و در ادامه به دیدگاه مفسران پرداخته خواهد شد.
در تفسیر یاد شده چنین آمده است: وَ آخَرِینَ مِنْهُمْ عطفست بر امیین یعنى دیگر مبعوث ساخت او را در میان جماعتى دیگر از ایشان لَمَّا یلْحَقُوا بِهِمْ که هنوز لا حق نشدهاند بایشان اما لا حق خواهند شد و در عقب ایشان خواهند آمد مراد تابعیناند وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکیمُ و او است غالب بر همه و استوار در اقوال و افعال و در روایت صحیحه وارد شده که چون این آیه نازل شد اصحاب گفتند یا رسول اللَّه اینها چه کسان باشند آن حضرت دست مبارک بر دوش سلمان فارسى نهاد و فرمود: لو کان الایمان عند الثریا لنالته رجال من هؤلاء اگر ایمان بثریا بسته باشد هر آینه او را فرا گیرند مردانى که از این جماعت باشند یعنى اهل عجم باشند...
1 مطلب دیگر اینکه همچنانکه ملاحظه شد این دیدگاه که مقصود از آخرین در آیه مورد نظر قوم سلمان است در میان مفسران به صورت پررنگی مطرح شده است و بسیاری از مفسران شیعه و اهلسنت به اعتماد روایتی که در اینباره وجود دارد آن را به عنوان یک احتمال قابل توجه مطرح نمودهاند.