چکیده:
عرفان حکایتگر پیوند انسان با معبود است. شرح این حکایت در آثار منظوم و منثور فارسی دستکم از قرن پنجم به بعد در خلال شعرها و کتابهای نثر فارسی آمدهاست. مرصادالعبادمنالمبدأالیالمعاد یکی از این آثار منثور است که راهنمای سالکان در سیروسلوک عرفانی است. نجمالدین رازی در قرن هفتم این اثر راه به نثر ساده نگاشته؛ امّا نسبتبه دیگر آثار منثور پیش از خود تفاوت هایی سبکی در آن دیدهمیشود. نثر ساده این کتاب گاه با بهکارگیری صنایع ادبی و همچنین لغات عربی بیشتر به سمت نثر فنی سوقمییابد. مقاله حاضر بهشیوه توصیفی- تحلیلی سعیدارد بازنمودهای سبک نثر صوفیانه را در این کتاب بررسینماید. پژوهش حاضر به این نتیجه دستیافته که مرصادالعباد دارای نثری یکدست و یکنواخت نیست و گاه مؤلف با توسل به صنایع ادبی سعیکردهاست تا به تزئین نثر خود بپردازد. سجع پرکاربردترین صنعت بدیعی است که در این متن مشاهدهمیشود.
Mysticism is the report of the relation between humans and God. The description of this report at least, there was in Persian poetry and prose after the 11th century. Mirsad al-ʻibad is one of these prose works which is a guide for mystics. Najm al-Din Razi has written this book in the 13th century in a simple structure. But it has some differences as compared with previous prose works. The text of this book sometimes leads to complex text by using figures of speech and also, more Arabic words. This article tries to explore the Sufi prose’s representations in this book. This research concluded that this book hasn’t monotonous text and its author sometimes has tried to decorate it by figures of speech. Riming prose is the figure of speech which he has used mostly.
خلاصه ماشینی:
نجمالدین رازی در قرن هفتم این اثر راه به نثر ساده نگاشته؛ امّا نسبتبه دیگر آثار منثور پیش از خود تفاوت هایی سبکی در آن دیدهمیشود.
ریاحی نیز در مقدمه عالمانۀ خود بر این کتاب معتقداست که «مرصادالعباد نمونۀ فصیح و نفیسی از نثر اصیل فارسی و یادگار روزگاری است که هنوز زبان فارسی براثر حملۀ تاتار به ضعف و تنزل نگراییدهاست» (رازی،1374: 64؛ مقدمۀ مصحح).
ادامۀ جستار حاضر به بررسی بازنمودهای سبکی نثر صوفیانه در این رساله عرفانی اختصاص خواهدیافت تا مشخصگردد که اثر نجمالدین تاچهاندازه در حوزۀ زبان و سبک با آثار دیگر همتراز خود تفاوتدارد.
ریاحی نیز در مقدمۀ خود براین کتاب عنوانمیکند که «در مرصادالعباد خاصه در تحریر دوم آن نمونههایی از کلیه صنایع معمول در نثر قرن ششم دیدهمیشود ولی بیش از همه صنعت سجع موردعلاقۀ نجم رازی است» (رازی،1374: 79؛ مقدمۀ مصحح).
جدا از تفاوتهای آشکار در ساختار کتاب و همچنین تفکر متفاوت مؤلف آن دربارۀ برخی موضوعات (ازجمله اهمیتدادن به سلاطین برخلاف رویۀ متصوفه) ویژگیهای دیگری در حوزۀ زبان نیز این اثر را از دیگر آثار صوفیانه پیش از خود متمایزمیگرداند.
کاربرد لغات عربی بیشتر نسبت به آثار مشابه، استعمال مختصات سبکی نثر قرن ششم و گاه ایجاد برخی نوآوریها، سطح زبانی این اثر را متمایزمیسازد.
همچنین کاربرد اشعار فارسی و گاه عربی و آیات و احادیث از ویژگیهای این متن است که گاه تفاوتهایی با آثار پیش از خود دارد.
Analysis of Representations of the Sufi Prose in Mirṣād Al-ʻibād of Najm Al-Dīn Rāzī Zahra Zarei* Assistant professor, Department of Persian Language and Literature, Astara Branch, Islamic Azad University, Astara, Iran.