چکیده:
مناظره با عالمان و دانشمندان مختلف یکی از ویژگیهای عصر امام رضا (ع) است که آن حضرت با روشهای مختلف و با استناد به منابع مورد قبول طرفین به سوالات آنها پاسخ داده و حقانیت دین اسلام یا عقاید شیعه را اثبات کرده است. یکی از مناظرههای آن حضرت مربوط به تبیین برترین فضیلت امام علی (ع) در آیات قرآن است که امام با استناد به آیۀ مباهله (آلعمران، 61) به سوالات مامون پاسخ داده و وی را در برابر استدلال صواب، به تسلیم وادار کرده است. این مقاله با کمک منابع کتابخانهای و پس از بررسی متون مختلف نقلشده از مناظره مامون و امام رضا (ع) دربارۀ آیۀ مباهله، به تحلیل آن پرداخته است و میخواهد به این سوالات پاسخ دهد که این مناظره در چه منابعی ذکر شده و صحیحترین روایت آن کدام است؟ مبانی امام در مناظره چیست و چه نکات نظری و عملی از تحلیل متن مناظره به دست میآید؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد حضرت علی بن موسیالرضا (ع) در این مناظره با ملاحظۀ قراین پیوسته لفظی (واژهها و الفاظ آیه)، قراین پیوسته غیرلفظی (ماجرای تاریخی مباهله) و استفاده از روایات نبوی ناظر به موضوع، بزرگترین فضیلت قرآنی امام علی (ع) را قرار گرفتن نفس آن حضرت به منزلۀ نفس پیامبر در آیۀ مباهله دانسته و به شبهات پاسخ داده است.
Debate with different scholars and scientists is one of the characteristics of the era of Imam Rida (as) that he answered their questions in different ways and citing sources accepted by both parties and proved the legitimacy of Islam or Shiite beliefs. One of the debates of that Imam is related to explaining the supreme virtue of Imam Ali (AS) in the verses of the Quran, in which the Imam, based on the verse of Mubahilah (Al-ʿImran, 61), answered Maʾmun's questions and forced him to submit to the correct argument. This study has analyzed it with the help of library sources and after reviewing various texts quoted from the debate between Maʾmun and Imam Rida (as) about the verse of Mubahila, and it wants to answer these questions: in what sources is this debate mentioned and what is the most correct narration of it? What are the principles of the Imam in the debate and what theoretical and practical points can be obtained from the analysis of the text of the debate? The findings of the research show that Imam Ali ibn Musa al-Rida (as) in this debate, considering the continuous verbal evidence (words and words of the verse), continuous non-verbal evidence (historical story of Mubahila) and the use of prophetic narrations on the subject, expressed the greatest Qurʾanic virtue of Imam Ali (as) to be the soul of that Imam as the soul of the Prophet (pbuh) in the verse of Mubahila, and then he answered the doubts.
خلاصه ماشینی:
ايـن مقالـه بـا کمـک منابـع کتابخانـه اي و پـس از بررسـي متـون مختلـف نقل شـده از مناظـره مأمـون و امــام رضــا (علیه السلام) دربــارٔە آيــۀ مباهلــه ، بــه تحليــل آن پرداختــه اســت و مي خواهــد بــه ايــن ســؤالات پاســخ دهــد کــه ايــن مناظــره در چــه منابعــي ذکــر شــده و صحيح تريــن روايــت آن کــدام اســت ؟ مبانــي امــام در مناظـره چيسـت و چـه نـکات نظـري و عملـي از تحليـل متـن مناظـره بـه دسـت مي آيـد؟ يافته هـاي پژوهـش نشـان مي دهـد حضـرت علـي بـن موسـي الرضا (علیه السلام) در ايـن مناظـره بـا ملاحظـۀ قراين پيوسـته لفظي (واژه هـا و الفـاظ آيـه )، قرايـن پيوسـته غيرلفظي (ماجـراي تاريخـي مباهلـه ) و اسـتفاده از روايـات نبـوي ناظـر بـه موضـوع ، بزرگ تريـن فضيلـت قرآنـي امـام علـي (علیه السلام) را قـرار گرفتـن نفـس آن حضـرت بـه منزلـۀ نفـس پيامبـر در آيـۀ مباهلـه دانسـته و بـه شـبهات پاسـخ داده اسـت .
شـبيه ايـن مناظـره ، گفت وگويـي نيـز بيـن امـام کاظـم (علیه السلام) و هـارون واقـع شـده کـه آن حضـرت بـراي اثبـات ذريـه بـودن حسـنين c بـه آيـه مباهلـه اسـتناد کـرده اسـت (ابن بابويـه ، ۱۳۷۸ ق، ج۱: ۸٤؛ اربلـي ، ۱٤۰٥ ق، ج ۳: ٤٥(.