چکیده:
سبکشناسی میکوشد تا از طریق مطالعۀ ساختار متن و تجزیه و تحلیل عناصر آن، جنبههای ادبی، زیباییشناسی و عاطفی ورای متن را کشف کند. یکی از مهمترین موضوعات قابل بررسی در سبک شناسی، سبک شناسی آوایی یا موسیقایی اثر ادبی است که افزون بر تشریح واحدهای آوایی (صدا و آهنگ) در یک موقعیت زبانی، به کشف واکنشهای روحی و عاطفی آفرینندۀ اثر کمک می کند. از جمله متونی که شایستگی بررسی و تحلیل سبکشناسانه را دارد، قصیدۀ «تائیه» مشهور به «مدارس آیات» دعبل خزاعی است که آن را در محضر امام رضا (ع) و در مدح آن امام همام و اهل بیت (ع) سرود. دعبل از برجستهترین شاعران متعهد شیعی است که آوازة شجاعت و ظلمستیزیاش زبانزد همگان بوده و سوزوگداز وی در مصیبتهای اهل بیت (ع) در تکتک ابیات این قصیده موج می زند. این پژوهش، با رویکرد سبکشناسی توصیفی و روش توصیفی تحلیلی، به تبیین نمودهای برجستة سبکشناسی آوایی این قصیده پرداخته و نقش آن را در ارتباط با اهداف و اندیشة شاعر بررسی کرده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد در سطح آوایی هر یک از عناصر آوایی، موسیقی بیرونی (وزن عروضی)، موسیقی کناری، موسیقی درونی (واج آرایی، تکرار، جناس، ردالعجز الی صدر)، موسیقی معنوی (تضاد، مقابله و مراعات نظیر) علاوه بر زیبایی و مجذوب ساختن مخاطب به موسیقی قصیده، امکان درک و فهم معانی را نیز برای او فراهم می کند.
Stylistics seeks to discover the literary, aesthetic, and emotional aspects beyond the text by studying the structure of the text and analyzing its elements. One of the most important topics in stylistics is the phonetic or musical stylistics of a literary work that examines the use of phonetic units (sound and melody) in a linguistic situation as well as the expressive function of language sounds. Among the texts that deserve to be studied and analyzed stylistically, the ode Taʾiyeh known as the "Schools of Verses" of Diʿbil Khuzaʿi, who recited it in the presence of Imam Rida (as) and in praise of the great Imam and Ahl al-Bayt (as). Diʿbil is one of the most prominent committed Shiite poets, whose reputation for courage and anti-oppression is well-known, and his fervor in the calamities of the Ahl al-Bayt (as) is present in each of the verses of this poem. This research, with the approach of descriptive stylistics and descriptive-analytical method, has explained the prominent manifestations of phonetic stylistics of this poem and has examined its role in relation to the goals and thought of the poet. The results of this study show that at the phonetic level of each of the phonetic elements, external music (prosodic weight), side music, internal music (phonology, repetition, puns, rad al-‘ajz ila sadr), spiritual music (contrast, confrontation and mura’at nazir) in addition On the beauty and fascination of the audience with the music of the poem, it also provides the possibility of understanding the meanings for him.
خلاصه ماشینی:
از جملـه متونـي کـه شايسـتگي بررسـي و تحليـل سبک شناسـي را دارد، قصيـدٔە تائيـه مشـهور بــه «مــدارس آيــات » دعبــل خزاعــي اســت ؛ دعبــل خزاعــي از برجســته ترين شــاعران متعهــد شـيعي اسـت کـه آوازٔە شـجاعت و ظلم سـتيزي اش زبانـزد اسـت ؛ وي بـا ذوق و مهـارت خاصـي ، شـعر را وسـيله اي در خدمـت عقيـده و مذهـب خـود قـرار داد و بـه بيـان مظلوميت هـاي ائمـه b و مـدح و مرثيه سـرايي ايشـان پرداخـت و از ميـان جنايـات بني اميـه و بني عبـاس در حـقاهل بيت (علیهم السلام) و هجـو آن ظالمـان بـاز نايسـتاد.
تحليـل سـبک آوايـي متـون ، بـه فهــم طبيعــت و کشــف زيبايي هــاي آن کمــک ميکنــد و افــزون بــر آن ، بــه کشــف واکنش هــاي روحـي و عاطفـي کـه آفريننـدٔە اثـر سـبب شـده کـه آواهـا و موسـيقي هاي خاصـي را برگزينـد، کمـک ميکنـد و «بـر همـگان مبرهـن اسـت کـه صـوت ، جلـوگاه احساسـات درونـي اسـت و ايـن انفعــال ، طبيعتــا ســبب تنــوع صــوت و آوا مي شــود»(الرافعي ، ۱۹۹۷: ۱٦۹)، بــه ديگــر ســخن ، «احساسـات و عواطـف درونـي مبـدع اثـر، سـبب شـده کـه او بتوانـد از اصـوات و الفاظـي خـاص بـراي ايجـاد موسـيقي و تأثيرگـذاري هـر چـه بيشـتر متـن خـود بـر خواننـده بهـره گيرد»(رفيـق احمـد صالـح ، ۲۰۰۳: ٤(.
و آل رسول الله تسبي حريمهم و آل زياد ربةً الحجلات ً و آل رسول الله نحٌف جسومهم و آل زياد غلظ القصرات ۱ ً (همان : ٤٤-٤٥( تکـرار پياپـي عبـارت «آل رسـول الله » عـلاوه بـر ايجـاد نوعـي موسـيقي درونـي و تـوازن در کلام دعبـل ، باعـث جلـب توجـه مخاطـب نيـز شـده و بـا فضـاي کلـي متـن و عاطفه و احسـاس شـاعر کـه محبـت و تعلـق خاطـر بـه ايـن خانـدان اسـت ، هماهنـگ اسـت .