چکیده:
زمینه و هدف: یکی از منظومه های پهلوانی که به تقلید از شاهنامه فردوسی سروده شده است، شهریارنامه است. سراینده این منظومه شاعری گمنام به نام مختاری است که به احتمال بسیار در دوره صفویه میزیسته است. این منظومه درمورد دلاوریهای شهریار پسر برزو در سرزمینهای هند، ایران و مازندران است. هدف این پژوهش تحلیل ویژگیهای سبکی این مثنوی است.
روش مطالعه: این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی است. برای این منظور منابع مرتبط با موضوع شناسایی، مورد مطالعه و یاداشتبرداری قرار گرفته اند.
یافته ها: مثنوی شهریارنامه دارای ابیاتی سست و سرشار از ایرادهای لفظی و معنوی است. این مثنوی در 12069 و در بحر متقارب سروده شده است. از آنجایی که این منظومه مربوط به عصر صفوی است، بسیاری از ویژگیهای عصر صفوی نظیر استفاده فراوان از ارسال المثل، تمثیل، و همچنین بهره گیری از زبان عامیانه، واژه ها و ترکیبات مرسوم دوره صفوی در آن مشهود است. شاعر این منظومه را در نظیره گویی از شاهنامه فردوسی سروده است.
نتیجه گیری: این منظومه سرشار از بنمایه و باورهای اساطیری است و همچنین دارای مضامینی چون دادگری، نیکی ورزیدن، پند واندرز، ستایش شراب، زنستیزی، ویژگیهای عیاری و باورهای عامیانه است. جناس در حوزه بدیع لفظی، تشبیه در حوزه بیان، اغراق و مراعات نظیر در حوزه بدیع معنوی از برجسته ترین آرایه های ادبی بکاررفته در این منظومه هستند. از جمله ویژگیهای زبانی این منظومه، بهره گیری از واژه های نادر یا ساختگی است. بسیاری از ویژگیهای دستوری و زبانی سبک خراسانی به تقلید از شاهنامه فردوسی در این منظومه دیده میشود.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: One of the heroic poems that has been written in imitation of Ferdowsi's Shahnameh is Shahriyarnameh. The poet of this poem is an anonymous poet named Mokhtari, who probably lived in the Safavid period. This poem is about the heroism of Shahriyar Borzoo in the lands of India, Iran and Mazandaran. The purpose of this study is to analyze the stylistic features of this Masnavi.
METHODOLOGY: This research is a descriptive-analytical approach. For this purpose, resources related to the subject of identification were studied and recorded.
FINDINGS: Masnavi Shahriyarnameh has weak verses and is full of verbal and spiritual flaws. This Masnavi has been composed in twelve thousand and sixty-nine verses in a convergent format. Since this poem belongs to the Safavid era, many features of the Safavid era such as the extensive use of sending proverbs, allegories, as well as the use of slang, words The traditional composition of the Safavid period is evident in it. The poet has composed this poem in a parody of Ferdowsi's Shahnameh.
CONCLUSION: This system is full of mythological themes and beliefs and also has themes such as justice, benevolence, advice of Wonders, praise of wine, misogyny, Ayari character and popular beliefs. Puns in the realm of rhetoric, simile in the realm of imaginary forms, exaggeration, and observance in the realm of spiritual novelty are among the most prominent literary arrays used in this system. One of the features of the language of this system is the use of rare or artificial words. Many grammatical and linguistic features of Khorasani style imitating Ferdowsi's Shahnameh can be seen in this poem.
خلاصه ماشینی:
تاکنون درمورد ويژگيهاي سبکي، محتوايي شهريارنامه تحقيقي صورت نگرفته است ، اما پژوهشهايي مرتبط با اين مثنوي انجام شده است که از آن ميان ميتوان مقالاتي چون «چند روايت از شهريارنامه در ادبيات عاميانۀ ايران » (غفوري، ١٣٩٦)؛ «بررسي تحليلي آغاز و پايان منظومۀ شهريارنامه براساس روايت نقالي» (جباره ناصرو، ١٣٩٥)؛ «نگاهي به شهريارنامه و دورة سرايش آن » (غفوري، ١٣٩٦)؛ «شهريارنامه و ادبيات غرب ايران » (غفوري، ١٣٩٥)؛ «سنجش ويژگي حماسي شهريارنامه با بهمن نامه » (جعفري و زارع منصوري: ١٣٨٩) و همچنين پايان نامه اي با عنوان «فرم شناسي شهريارنامۀ عثمان مختاري» (بابک ماسوري، ١٣٨٩)، و کتابي با عنوان «مختارينامه ، مقدمۀ ديوان عثمان مختاري» (همايي، ١٣٦١) را ذکر کرد.
سطح زباني با توجه به اينکه اين مثنوي در تقليد و نظيره گويي از شاهنامۀ فردوسي سروده شده ، بسياري از ويژگيهاي زباني سبک خراساني در آن مشهود است و از آنجايي که سرايش اين منظومه مربوط به دورة صفوي است ، ويژگيهاي زباني سبک عصر صفوي نظير واژه ها و ترکيبهاي ساختگي و عاميانه نيز در آن ديده ميشود.
در بررسي ديوان اين شاعر در سه سطح فکري، زباني و ادبي نتايجي حاصل شد: سطح فکري: از مهمترين ويژگيهاي سبکي شهريارنامه بلحاظ فکري، ميتوان به مواردي چون سفارش به دادگري شاه ، اهميت نيکي کردن مردمان به يکديگر، باورهاي عاميانه (غول بياباني، سير بر آهن ماليدن ، گاو زمين ) ستايش شراب و بنگ و چند ويژگي عياري، خواب نما شدن پهلوان ، بنمايه ها و باورهاي اساطيري، پيشگوييها، عناصر سامي، و عدم سرپيچي از فرمان شاه اشاره کرد.
سطح زباني: از جمله ويژگيهاي زباني اين منظومه ، بکار گيري برخي واژه هاي نادر يا ساختگي يا به عبارت ديگر بيان عاميانه و کهن است .
Shahnameh and Popular Culture, Iranian Folk Literature, Tehran: Cheshmeh, pp.