چکیده:
یکی از نوآوریهای اخیر بازار جهانی صکوک، معرفی و انتشار صکوک بدون سررسید در کشورهای اسلامی است. این اوراق بهعنوان یکی از ابزارهای مالی اسلامی ترکیبی، ماهیت بدهی ـ حقوق صاحبان سهام داشته و معمولاً دارای بازدهی منظم و بدون تاریخ سررسید از پیش تعیینشده است. بانکهای اسلامی با هدف مدیریت ریسک خودشان، رعایت رکن اول الزامات کفایت سرمایه بازل 3 و همچنین رعایت الزامات مقرراتی داراییهای با نقدشوندگی بالا اقدام به انتشار چنین اوراقی میکنند. همچنین دولت و بخش خصوصی نیز میتوانند برای تأمین مالی پروژههای خود صکوک بدون سررسید منتشر کنند. هدف از این پژوهش این است که امکان طراحی و انتشار صکوک بدون سررسید را از منظر فقهی تحلیل نماید. این پژوهش از منظر هدف، کاربردی و از منظر ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی محسوب میشود. در این پژوهش عدم تعیین سررسید، تأخیر در توزیع سود دورهای، اولویتبندی و اختیار بازخرید اوراق مورد تجزیهوتحلیل فقهی قرار میگیرد. در این پژوهش پس از معرفی صکوک بدون سررسید، بیان ویژگیها و تجربه انتشار آن در کشورهای اسلامی، به روش توصیفی تحلیلی و با تأکید بر تجربه بینالمللی، به تحلیل فقهی الگوی صکوک بدون سررسید بر اساس عقود مشارکتی پرداخته شده است و نتایج گویای آن است که امکان طراحی صکوک بدون سررسید در قالب عقود مشارکت، مضاربه و وکالت وجود دارد.
One of the new innovations in Islamic capital market is the introduction and issuance of perpetual sukuk. As one of the combined Islamic financial instruments, these securities have the nature of debt-equity with no pre-determined maturity date. Islamic banks tend to issue such securities with the aim of managing their own risk, complying with Tier 1 of Basel III capital adequacy requirements, as well as complying with the requirements of highly liquid assets. Also the government and the special sector tend to finance their projects through perpetual sukuk. The purpose of this study is to examine the possibility of designing and issuing perpetual Sukuk from a shariah perspective. The items studied in jurisprudential analysis are non-determination of maturity date, delay in payment of periodic profit, prioritization and the redemption option in perpetual sukuk. This study is an applied research in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of nature and method. In this research, after introducing perpetual sukuk, expressing its features and considerations, we analyze this type of sukuk from a jurisprudential point of view. The results indicate that it is possible to design perpetual sukuk in the form of Musharakah, Mudarabah and Wakalah contracts
خلاصه ماشینی:
بررسي و تحليل فقهي ساختار صکوک بدون سررسيد در بازار سرمايه اسلامي 1 محمد توحيدي تاريخ دريافت : ١٣٩٩/٠٢/٠٣ تاريخ پذيرش: ١٣٩٩/١١/٠١ مهدي حکيميان** مقاله براي اصلاح به مدت ٥٧ روز نزد نويسندگان بوده است .
اين اوراق به عنوان يکي از ابزارهاي مالي اسلامي ترکيبي، ماهيت بدهي ـ حقوق صاحبان سهام داشته و معمولا داراي بازدهي منظم و بدون تاريخ سررسيد از پيش تعيين شده است .
اين نوع صکوک معمولا داراي اولويت پايين تري نسبت به بدهي و ديگر تعهدات باني و البته بالاتر از سهام عادي باني چنين صکوکي است ؛ بنابراين اگر ناشر صکوک دچار ورشکستگي و منحل شود، دارندگان صکوک بدون سررسيد پيش از ساير طلبکاران شرکت متحمل زيان خواهند شد.
ساختاردهي صکوک بدون سررسيد مي تواند با هدف افزايش کيفيت سرمايه رکن اول (١ Tier) بازل با رعايت شرايط کليدي زير که توسط کميته بازل تصريح شده است ، صورت پذيرد :(Basel Committee on Banking Supervision, 2011, p.
در تحليل فقهي صکوک مادام العمر لازم است موارد زير از منظر شرعي مورد بررسي و دقت نظر قرار گيرد: نامعين بودن دوره سررسيد، تأخير در پرداخت سود يا توزيع دورهاي آن، ساختار اولويت بندي در پرداختيها و اختيار بازخريد براي ناشر ( Malaysia Airlines Berhad .
آيا چنين اولويت بندي بين دارندگان چنين اوراقي ازنظر شرعي صحيح است ؟ بر اساس نظر فقيهان اهل تسنن ، در مورد صکوک مادام العمر مشارکت ، اساسا اين امکان وجود ندارد که يکي از شرکا در قرارداد مشارکت داراي اولويت پايين تري در برابر شريک ديگر باشد، يعني يک شريک در دريافت جريانات نقدي (يعني سود مورد انتظار در تاريخ توزيع دوره اي و سرمايه در پايان) داراي تقدم باشد.