چکیده:
بیش از دو دهه است که الگوی تولید دانش بنیان با ظرفیتهای چشمگیر برای رشد اقتصادی مطرح شده است. یکی از ویژگیهای اساسی این الگو، خلق، نشر و کاربرد دانش و فناوری در همۀ فعالیتهای اقتصادی است. از منظر اقتصادی، میتوان در یک تقسیم بندی، عوامل موثر بر خلق، نشر و کاربرد دانش و فناوری و تحقق این الگوی تولید را به دو دسته عوامل جانب عرضه و عوامل جانب تقاضا تقسیم نمود. این مقاله بر عوامل جانب تقاضا متمرکز میشود و با استفاده از چارچوب نظری اقتصاد نهادی، نهادها و روابط علّی بین نهادی و درون نهادی موثر بر فقدان تقاضای اقتصادی برای دانش و فناوری را بررسی میکند و تلاش میکند از این منظر یکی از مهمترین موانع نهادی خلق دانشها و فناوریهای مولد در ایران را شناسایی کند. روش جمعآوری دادهها، اسنادی-کتابخانهای و روش تحلیل دادهها، توصیفی- تحلیلی و با کمک گرفتن از شواهد تجربی کشورهای موفق در به کارگیری الگوی تولید دانش بنیان است. مهمترین یافتهی تحقیق این است که مهمترین مانع نهادی خلق دانشها و فناوریهای مولد و اثر بخش در ایران، فقدان تقاضای اقتصادی برای این گونه دانشها و فناوریهاست و اصلاح روند خلق دانش و فناوریهای مولد و اثر بخش در ایران، مشروط به اصلاح ساختار اقتصادی غالب کشور و تبدیل آن به ساختار اقتصادی مبتنی بر فعالیتهای مولد و بهرهور است.
خلاصه ماشینی:
مهم ترين موانع نهادي خلق دانش ها و 1 فناوريهاي مولد و اثربخش در ايران 2 سيد محمد باقر نجفي 3 جمال فتح اللهي 4 1 وحيد احساني (تاريخ دريافت ٩٩/٦/١٦ ـ تاريخ تصويب ١٤٠٠/٣/٢١) نوع مقاله : علمي ترويجي چکيده بيش از دو دهه است که الگوي توليد دانش بنيان با ظرفيت هاي چشمگير براي رشد اقتصادي مطرح شده است .
جدول ١: منتخب شاخص هاي دانش در ايران بر حسب تعداد (به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع : مرکز آمار جمهوري اسلامي ايران، سالنامه هاي آماري سالهاي مختلف نمودار١: تعداد مقالات تاليف شده در ايران در سالهاي مختلف (به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع : (بانک جهاني١، بيتا) _____________________________________________________ 1 - World Bank جدول٢: تعداد درخواستهاي ثبت اختراعات افراد ساکن در ايران و کشورهاي منتخب OECD (به تصویر صفحه مراجعه شود) همچنان که در جدول ١ و نمودار ١ و جدول ٢ ديده ميشود، شاخص هاي بروندادي دانش در دورهي زماني مورد نظر در کشور ايران با رشد چشمگير روبه رو بوده است اکنون بايد ديد که اين رشد علمي، چه تاثيري بر شاخص هاي مختلف ارزيابي وضعيت توسعه ي ايران داشته است .
نمودار ٢، مقايسۀ روند تغييرات رتبۀ ايران از لحاظ تعداد بروندادهاي پژوهشي با روند تغييرات رتبۀ کشور از حيث برخي شاخص هاي مهم توسعه (به تصویر صفحه مراجعه شود) -215 (احساني، اعظمي، نجفي و سهيلي، ١٣٩٥) همچنان که در نمودار ٣ ديده ميشود از سال ١٩٨٠ تا سال ٢٠١٥ميلادي، با وجود افزايش چشمگير تعداد مقالات تاليف شده توسط ايرانيان، ميانگين نرخ تورم، رد پاي اکولوژيک ، رقابت پذيري جهاني، ارز مبادلاتي، همگي در همين مدت شرايط بدتري داشته اند برخي متغيرها مانند صادرات و سرانه ي GDP نيز تغيير چنداني نداشته اند يعني افزايش تعداد مقالات نتوانسته تاثير مثبتي بر آنها داشته باشد.