چکیده:
نهج البلاغه، از جمله کتبی است که حاوی موضوعات گوناگون میباشد، و هر کس به اندازۀ تشنگی خود، از این دریا چشیده است. یکی از مباحثی که بایستی بدان توجّه کرد، عواملی است که مربوط به اقبال و ادبار جوامع میشود. هر جامعه و حکومتی، برای اینکه سالیان بیشتری حکومت کند و استوار بماند، لازم است اصول و روشهایی را به کار بندد، تا اقبالش بر ادبارش غلبه کند و بر اریکۀ قدرت، مدّت زمان بیشتری تکیه زند. حضرت علی علیه السلام، از موضع رهبری و حکومت بر یک جامعۀ اسلامی، در سخنان خویش به عوامل فروپاشی و انحطاط جوامع اشاره نموده است که لازم است این عوامل دستهبندی و مرتّب شود و آنها را بهصورت منسجم آورد. تشخیص مسیر درست و جلوگیری از انحراف، گمراهی و افراط و تفریط، حکومت را به اهداف عالیۀ خویش میرساند و یک زندگی راحت را به جامعه ارزانی میدارد. مقاله حاضر به شیوه کتابخانه ای و توصیفی تهیه و به سئوال،عوامل فرو پاشی جوامع از منظر علی ع چیست؟ پاسخ می دهد.
خلاصه ماشینی:
حضرت علی علیه السلام، از موضع رهبری و حکومت بر یک جامعۀ اسلامی، در سخنان خویش به عوامل فروپاشی و انحطاط جوامع اشاره نموده است که لازم است این عوامل دستهبندی و مرتّب شود و آنها را بهصورت منسجم آورد.
یکی از مسائل اساسی در همۀ جوامع، برّرسی علل و عوامل عظمت و انحطاط آنهاست و این موضوع گذشته از قرآن کریم در نهج البلاغه و آموزههای امام علی علیه السلام برجستگی ویژهای دارد که آنها را نسبت به دیگر منابعی که در آنها بحثی بدین امر اختصاص یافته ممتاز ساخته است.
» ( کواکبی،1372 ،صص 41-42) بخش دوم: حسّاسیّت امام علی علیه السلام در نفی خودکامگی ابنخلدون در مقدّمۀ تاریخ خود درباره خوی و ویژگیهای عرب پیش از اسلام مینویسد: «خوی عرب غارتگری است و هنگام غلبه، هرچه را در دست مردم مییابد، میرباید و کاری به حکومتکردن میان مردم و دفاع از حقوق برخی در مقابل برخی دیگر ندارند.
حکومت امام علی علیه السلام حکومتی است به دور از خودکامگی و حضرت در این مسیر، هیچگاه از سیرۀ خود عدول نکرد و در تاریخ، سیرۀ خویش را ثبت نمود.
» (دلشاد تهرانی، 1391، ص 143)امیرالمؤمنین علیه السلام به کارگزار خود آموخت که از سرکشی و تکبّر و خودکامگی دوری کند که این بیماری خطرناک، موجب هلاک میشود.
بخش سوم: استبداد، عامل تباهی سیاست مداران زمانیکه ادارۀ جامعه را مشکل ببینند و در برابر گرفتاریهای حاد قرار بگیرند، برای نجات خود از این وضعیّت، دست به دامن روش اسبتداد و رفتارهای خودکامانه میشوند حضرت در گفتاری استبداد را موجب هلاکت میدانند: «مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَکَ.