چکیده:
به واسطه اهمیتی که محیط زیست طی سالیان گذشته یافته و در نسل سوم حقوق بشر قرار گرفته است، می توان دریافت که چرا حفاظت از آن در مخاصمات مسلحانه اهمیتی مضاعف و شایان دارد. مسلم است که مخاصمات مسلحانه می توانند خسارات جبران ناشدنی را به محیط زیست وارد نمایند خواه این خسارات به صورت تخریب ارادی و با استناد به ضرورت نظامی و عدم تفکیک باشد و خواه به صورت غیر ارادی و ناشی از خسارت جنبی و تبعی حملات نظامی. بنابراین پرسش اصلی این است که جایگاه اصل تناسب در حفاظت از محیط زیست و در پیوند با اصول تفکیک و ضرورت کجا است؟ این نوشتار با رویکردی توصیفی- تحلیلی به دنبال این هدف است که رابطه اصول سه گانه تفکیک، ضرورت و تناسب را که از اصول اساسی حقوق بشر دوستانه بینالمللی هستند در رابطه با تخریب محیط زیست در هنگامه مخاصمات مسلحانه بسنجد، بر این اساس نتیجه کلی و نهایی مقاله این است که به هنگام تلاقی اصول تفکیک و ضرورت، اصل ثالثی به عنوان ستنز وارد میشود که به دنبال کمتر کردن خسارات ناشی از اقدامات نظامی است، نقض این اصل، یکی از شروط ارتکاب جنایت جنگی تخریب محیط زیست است و آن اصل، اصل تناسب است. از آنجا که اصول تفکیک و ضرورت به هنگام حمله به محیط زیست می توانند در تقابل با یکدیگر قرار گیرند و این اصل ضرورت است که در نهایت بر اصل تفکیک چیره میشود، بنابراین حضور اصل تناسب میتواند این تقابل را متعادل نماید.
خلاصه ماشینی:
البته این حمایت، مطلق و خدشه ناپذیر نیست و در صورت تحقق شرایط و اوضاع و احوال خاص میتواند به عنوان یک هدف نظامی تلقی شده و مورد حمله قرار گیرد، چنانکه بند 4 ماده 2 پروتکل سوم کنوانسیون سلاح های متعارف اشعار میدارد «به کار گیری سلاح های آتش زا علیه جنگل ها و یا دیگر گونه ای پوشش گیاهی ممنوع است، مگر اینکه این محیط ها توسط طرف متخاصم برای پوشش، مخفی شدن یا استتار یک هدف نظامی استفاده شده باشد یا خود آنها اهداف نظامی باشند» (Oeter, 2012: 191).
بنابراین هدف اصلی این مقاله آن است که رابطه میان اصول سه گانه Human Rights International Humanitarian Law International Criminal Law War Crimes The Principle Of Proportionality The Principle of Distinction The Principle of Necessity تفکیک، ضرورت نظامی و تناسب را در بستر مخاصمات مسلحانه و به هنگام تخریب محیط زیست به عنوان یک جنایت جنگی تبیین نماید.
همانگونه که در سند عناصر جرم اساسنامه دیوان کیفری بینالمللی آمده است این جنایت زمانی محقق میشود که: «1- مرتکب، حمله را هدایت کرده است؛ 2- حمله به گونه ای بوده است که موجب مرگ تصادفی یا آسیب به غیر نظامیان یا خسارت به اشیاء غیر نظامی یا ایراد خسارت گسترده، طولانیمدت و شدید به محیط زیست طبیعی شده و چنین مرگ یا آسیب یا خسارتی به اندازه ای بوده است که آشکارا نسبت به مجموع برتری نظامی محسوس و مستقیم پیش بینی شده، زیاده از حد بوده است؛ 3- مرتکب میدانسته که حمله موجب مرگ تصادفی یا آسیب به غیر نظامیان یا خسارت به اشیاء غیر نظامی یا ایراد خسارت گسترده، درازمدت و شدید به محیط زیست میشود و مرگ یا آسیب یا خسارت مزبور به میزانی است که آشکارا نسبت به مجموع International Court of Justice, Reports of Judgements, Advisory Opinions and Orders Legality of The Threat Or Use Of Nuclear Weapons, 8 July 1996, Para 72.