چکیده:
فلسفه تاریخ یکی از مهمترین شاخههای معرفت تاریخی و در بردارنده مباحث مختلفی است که قانون تاریخی در بین آنها، جایگاه ویژهای دارد. این موضوع با عنوان سنت الهی در قرآن و نهجالبلاغه همراه با ارائه نمونههایی مبتنی بر روش حکمت و تعقل تاریخی مورد توجه قرار گرفته است و آگاهی از آن، یکی از نشانههای یقین و شناخت قطعی شمرده میشود.
مقاله پیش رو سعی دارد با روش وصفی ـ تحلیلی و با استفاده از آیات قرآن و آرای شارحان نهجالبلاغه، مروری بر مفهوم و ویژگیهای سنتهای تاریخی در قرآن و نهجالبلاغه داشته باشد. یافتههای این مقاله نشان میدهد بر اساس آموزههای قرآن و نهجالبلاغه، وقوع رویدادهای تاریخی، تابع سنتهایی ویژه است. همانگونه که دیگر صحنههای جهان هستی نیز به وسیله سنتهای ویژه آنها اداره میشود. این سنتها ویژگیهایی همچون تغییرناپذیری، واقعگرایی، تبدیلناپذیری و حرکت به سوی هدفی معین دارند.
The philosophy of history is regarded as one of the most significant majors of history including different issues and among them, the historical regulation is of a great significance. This issue has been considered as the divine tradition in Quran and Nahjolbalaqeh being along with the presentation of samples based on the historical knowledge and awareness towards it is regarded as one of the symbols of certainty and absolute cognition. The present article is to have a review on the concept and properties of historical tradition in Quran and Nahjolbalaqeh by taking advantage of the descriptive- analytical method of research, Quran verses as well as the ideas of Nahjolbalaqeh interpreters. The findings of this research illustrate that the historical events depend on specific traditions, based on the instruction of Quran and Nahjolbalaqeh, as the other acts of universe is managed by the specific traditions as well. These traditions are featured by inalterability, realism, non-transferability and movement toward a definite purpose.
خلاصه ماشینی:
سنت های الهی حاکم بر حرکت تاریخ از منظر قرآن و نهج البلاغه تاریخ دریافت : ٩٣٩٧/٦/٩٣ تاریخ تأیید: ٩٠٠٠/٦/٥ 1 علی اصغر رجبی 2 مرتضی تهامی فلسفه تاریخ یکی از مهم ترین شاخه های معرفت تاریخی و در بردارنـده مباحث مختلفی است که قانون تاریخی در بین آن ها، جایگـاه ویـژه ای دارد.
به طور نمونه میتوان بـه مقـالات و کتاب هایی با عناوینی چون حوادث تاریخی قرآن در نهج البلاغه ، فلسفه تـاریخ از دیـدگاه نهج البلاغه ، بررسی تأثیر اخلاق در فلسفه نظری تاریخ با تکیه بر نهـج البلاغـه ، تـاریخ در نهج البلاغه که با نگاهی کلی، فلسفه تاریخ را مورد پژوهش قرار داده است ، اشاره نمود، اما در پژوهش حاضر سعی میشود با نگاهی جدید و جزئینگر، موضوع سنت های الهی حاکم بر تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه با روش توصیفی- تحلیلی نقد و ارزیابی گردد.
بنابراین ، این کلمه در قرآن در هفده مورد به کار رفته اسـت و بیشـتر آن هـا در خصـوص نزول عذاب بر اقوام مجرم ، باطل گرا و کافر است ، ولی از آن نظر که هیچ یـک از افعـال الهی عبث و بی حساب نیست و همه آن ها از حکمت او سرچشمه میگیرد، میتوان مفهوم آن را تعمیم داد و گفت سنت های الهی عبارت است از: ضوابطی که در افعال خداوند وجـود دارد و روش هـایی کـه امـور عـالم را 4 بر پایه ی آن ها اداره میکند.
بر این اساس ، یکی از مؤلفه های فلسفه تاریخ در نهج البلاغه ، سـنت هـای الهی است که امام علی توجه ویژه ای به آن دارد.