چکیده:
بررسی منابع تاریخی حوزه قفقاز در قرنهای سوم و چهارم هجری نشان میدهد در پارهای روایتهای مربوط به این منطقه مانند فتح قفقاز، رویداد بلنجر، فتح البیضاء و دامادی خاقان خزر آشفتگیهایی وجود دارد. این پژوهش میکوشد با روش وصفی ـ تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانهای و با هدف روشنتر ساختن تاریخنگاری قفقاز در حوزه خلافت شرقی با بررسی مقایسهای منابع مختلف و آرای پژوهشگران حوزه قفقاز با نگاهی تازه به واقعیت این رویدادها و زمان دقیق آن بنگرد. این پژوهش نشان میدهد که در موارد اختلافی، تردیدی در اصل رویداد در منابع وجود ندارد ولی گاه، خطاهایی در انتساب برخی رویدادها به اشخاص و یا زمان وقوع رویدادها به چشم میخورد که با بررسیهای دقیق تاریخی میتوان آنها را برطرف ساخت.
The study of historical sources of Caucasus domain in the third and fourth centuries illustrates that there is some disorder in some narrations related to this region such as the conquest of Caucasus, the event of Balanjar, the conquest of Baytha and Khaqan e- Khazar. This research tries to have a new look towards the reality of these events and their exact time of happening by taking advantage of descriptive-analytical method of research and the library sources with the purpose of more crystallization of Caucasus historiography in the domain of eastern caliphate as well as the comparative study of different sources and ideas of researchers in the area of Caucasus. This research shows that there is no uncertainty in the event itself considering the existing sources but sometimes there are some errors in regard with the attribution of some events to the individuals or their time of happening which could be removed through the exact historical investigation
خلاصه ماشینی:
یکـی دیگر از مقالات ارزشمندی که در این پژوهش مورد استفاده قرار میگیـرد، مقالـه وهـاب ولی با عنوان نگاهی به تاریخ ، تمدن و فرهنگ خزرها است که در بخشی از آن بـه طـور مختصر به ماجرای دامادی شاه خزران پرداخته است .
٣. زمان واقعه بلنجر و نقش سلمان بن ربیعه در این رویداد یکی از رویدادهایی که ابن اعثم به شرح آن مـیپـردازد واقعـه شـهر بلنجـر١ اسـت کـه پیش روی سپاه مسلمانان را به سوی شمال متوقف ساخت .
حسینی در مقاله خود با استناد به روایت ابن اعثم کوفی، حمله سلمان بن ربیعه وکشته 1 شدن او را در سال های ٢٢ تا ٢٤ هجری بیان نموده است .
طبری اشاره ای به این رویداد نمیکند و در بیان وقایع مربوط به جنگ عبدالرحمن بن ربیعه با خزرها مینویسد: عبدالرحمن در ایام عثمان نیز با ترکان غزاها داشت و ظفر با او بود تا وقتـی که مردم کوفه دیگر شدند، که چرا عثمـان کسـی را کـه مرتـد شـده بـود بکـار 2 گماشته است .
از روایت طبری میتوان استنباط نمود که جنگ عبدالرحمن بن ربیعه با خزران باید در سال های آخر خلافت عثمان و در ٣٢ هجری اتفاق افتاده است .
٤. لشکرکشی جراح بن عبدالله و مروان حکم به البیضاء یکی دیگر از اشکال های تاریخ نگاری این دوره ، شباهت لشکرکشیها و انتساب آن هـا بـه یکدیگر است .
رویداد بلنجر بر اساس مقایسه روایت های طبری، بلاذری و ابن اعثم و بررسی شواهد موجود در سال ٣٢ هجری اتفاق افتاده است .