چکیده:
وابستگی ایران به انگلستان در دوره سلطنت محمدرضا پهلوی و دخالت آن کشور در امور ایران قابل مشاهده است. نقش انگلیسیها در کودتای 28 مرداد 1332 موجب احساس دِین بیشتر شاه نسبت به حامیان خود شد و راه را برای دخالت هر چه بیشتر آنها در امور ایران فراهم ساخت. این دخالتها محدود به مسائل سیاسی نمیشد و ابعاد اقتصادی و فرهنگی را نیز در بر میگرفت. پژوهش حاضر که با مراجعه به کتب و اسناد صورت گرفته، با روش توصیفی- تحلیلی در پی آن است که جنبههای مختلف نفوذ و دخالتهای انگلیس را در امور نظامی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران مورد پژوهش قرار دهد. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که انگلیسیها مخصوصاً با انتخاب مهرههای متمایل به خود در مناصب مهم، سیاستهای راهبردیشان را در ایران دنبال میکردند. از جنبه اقتصادی روابط اقتصادی ایران و انگلیس کاملاً به سود آن کشور بود و منابع مالی هنگفتی برای آنها به همراه آورد. در عرصه فرهنگی نیز انگلیسیها کوشیدند با اقدامات فرهنگی متنوع، در جهت سوق دادن افکار جامعه ایرانی با سیاستهای خود حرکت کنند.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله سعي شده است تا بدين سؤال پاسـخ داده شـود که ايران در دوره پهلوي دوم از چه ابعاد و زوايايي به انگلستان وابسته بود؟ براي پاسخ بـه ايـن سؤال نيز نفوذ و ايفاي نقش انگليس در ايران طي سـال هـاي ١٣٥٧-١٣٢٠ش .
نکته قابل تأمل اين بود که انگلستان در ازاي ايـن امتيـازات حاضـر شـد تـا مقـداري از داراييهاي پهلوي دوم را که در بانک هاي سوئيس مسـدود نمـوده بـود، بـه پسـرش مسـترد نمايد، به شرط آنکه دولت ايران ، معادل آن را از انگليس ، کالا خريداري کند (همان ؛ مؤسسـه مطالعات و پژوهش هاي سياسي، ١٣٨٨: ٧٠٦).
همين رابطه نزديک و به نوعي سرسپردگي محمدرضا نسبت به انگلستان بود کـه بـه رغـم حمايت انگليسيها از استقلال بحرين و در پي آن ، بـروز اخـتلاف نظـر شـديد ميـان ايـران - انگليس (همان ، ٧٣٠/١٤)، نه تنها تبديل به خصومت نگرديد، بلکه دسـتگاه تبليغـاتي رژيـم پهلوي، انعطاف عجيبي در اين باره از خود نشان داد (همان ، ٥٩٦/١٤)، و همـين رابطـه بـود که سبب شد انگليس برخلاف ايالات متحده ، در برابر واقعه بسيار خطرناک براي پهلـوي دوم ( کودتاي ناکام سرلشکر قرني) در سال ١٣٣٦ش .
اين سازمان اطلاعاتي که به دسـتور محمدرضا پهلوي و با الگوگيري از سازمان اطلاعاتي دولت انگليس طراحي شده بود (مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي ، ١٣٨٨: ٤٢٤)، ميتوانست ابزاري مناسب براي رژيم پهلـوي در راستاي ايجاد خفقان هر چه بيشتر در ايران باشد.