چکیده:
توسعۀاسلام در مناطقی که بعدها بخشی از قلمرو اتحاد جماهیر شوروی سابق را تشکیل داد،نخست در قرن هفتم میلادی(قرن اول هجری)صورت گرفت .در آن ایام خلفای مدینه لشکرهای پیروزمند عرب به مناطق شرقی ماورای قفقاز رخنه کردند و در قرن دهم میلادی ،اسلام به عنوان مذهب در آسیای میانه حاکم شد.پس از اینکه خان هازیک در اوایل قرن چهاردهم اسلام آورد ؛اسلام به یکی از عوامل مسط بر تاریخ روسیه تبدیل گردید. دین در روسیه متنوع است .روس ها در قرن دهم به مذهب ارتدکس گراییدند.این مذهب در حال حاضر در کشور برتری دارد.قریب به یک چهارم جمعیت از مذهب ارتدکس پیروی می کنند.مسلمانان دومین گروه دینی روسیه را تشکیل می دهند.وقوع انقلاب اسلامی تاثیر عمیقی بر احیاگری اسلامی در آسیای مرکزی وقفقاز برجا گذاشته است .بیداری اسلامی در ١فارغ التحصیل مقطع دکتری از دانشگاه اصفهان ٢کارشناسی ارشد مدیریت دولتی از دانشگاه محقق اردبیلی ٣کارشناس مجمع جهانی اهل البیت بین مسلمانان شوروی قبل از این که کامل به بلوغ برسد وبه یک جریان نیرومند وآشکار سیاسی در مقابله با قدرت حزب کمونیست تبدیل شود ،با فروپاشی شوروی مواجه شد.پس از اضمحلال شوروی ،اسلام جایگزین آماده ای به جای ایدئولوژی کمونیستی بود.از دیگر عوامل تاثیر گذار بر بیداری اسلامی در شوروی سابق ،ویژگی های مهم حضرت امام خمینی وقدرت کلام ،پیام وعمل ایشان بود.در خصوص وضعیت آسیای مرکزی وقفقاز میتوان به موضوعهای مختلفی اشاره کرد،اما یکی از مهم ترین آنها ظهور پدیده ای به نام "تجدید حیات اسلام " است (محمدی،منوچهر١٣٨٦،صص ٣٤١-٣٥٦)در مورد شیعیان و پیروان اهل بیت (ع ) در داغستان باید به شهر دربند یعنی تنها شهر شیعه در روسیه اشاره نمود که اکثر مردم آن نیز مقلد آیت الله فاضل لنکرانی (ره ) و آیت الله خامنه ای می باشند که کتب ایشان به زبان روسی در اختیار جوانان و مقلدین قرار دارد
خلاصه ماشینی:
در خصوص وضعيت آسياي مرکزي وقفقاز ميتوان به موضوعهاي مختلفي اشاره کرد،اما يکي از مهم ترين آنها ظهور پديده اي به نام "تجديد حيات اسلام " است (محمدي،منوچهر١٣٨٦،صص ٣٤١-٣٥٦)در مورد شيعيان و پيروان اهل بيت (ع ) در داغستان بايد به شهر دربند يعني تنها شهر شيعه در روسيه اشاره نمود که اکثر مردم آن نيز مقلد آيت الله فاضل لنکراني (ره ) و آيت الله خامنه اي مي باشند که کتب ايشان به زبان روسي در اختيار جوانان و مقلدين قرار دارد .
در قرن ١٦ حاکم نشين روسيه بسياري از مناطق مسلمان نشـين را تصـرف کـرد و ايـن تصرف با کشتار مسلمانان ، آواره کردن و خرابي مساجد همراه بود، مسلمانان نمـي توانسـتند مراسم ديني خود را اجرا کنند، مساجد و مدارس ديني خراب شدند طلبـه هـاي دينـي مـورد تعقيب و کشتار قرار گرفتند، حتي به خانواده هايشان هـم رحـم نشـد و موضـوع مهـم ديگـر شروع تبليغات شديد براي مسيحي کردن مسـلمانان بـود و حتـي کوشـيدند بـا فـراهم کـردن موقعيت هاي اقتصادي و بخشيدن زمين و اگر نشد از راه اعمال زور مسلمانان را از دين خود دور نمايند.
در حال حاضر تعداد مساجد و اتحاديه هاي مذهبي در روسيه از شـش هـزار بنـا تجـاوز مـي کند، اما بيشتر اين مساجد امام مخصـوص خـود را ندارنـد و همينطـور اداره بسـياري از ايـن مساجد به عهده کساني است که خودشان هم اطلاعات مذهبي کاملي ندارند و در بسياري از اين مساجد مراسم مذهبي به خوبي انجام نمي شود و اين خيلي مطلوب است که امامان آينده اين مساجد در داخل خود کشور تربيت شوند تا با فرهنگ مردم جامعه آشنايي داشـته باشـند و در مسائل اجتماعي مردم شريک باشند تا بتوانند بـا اسـتفاده از اطلاعـات مـذهبي مسـائل و مشکلات اجتماعي مسلمان را هم تحليل کنند.