چکیده:
یکی از مهمترین نظریاتی که در عصر اخیر درباره الگوواره سیر تحولات علوم مطرح شده، نظریه توماس کوهن در کتاب «ساختار انقلاب‌های علمی» است. نگارنده با مطالعه‌ای که در تاریخ حدیث شیعه داشته، سیر تحول مکاتب (پارادایم‌های) حدیثی شیعه را بسیار هماهنگ با مدلی که از جانب کوهن ارائه شده، دیده است. در اثر پیش رو، به شیوه کتابخانه‌ای، منابع فقهی و حدیثی شیعه مطالعه و اطلاعات لازم گردآوری شده‌ است و سپس با روش تحلیلی-توصیفی این اطلاعات مورد بررسی قرار گرفته‌اند و نشان داده شده که در هر دوره‌ای از ادوار حدیثی شیعه، مکتبی سلطه‌ای بلامنازع دارد (مرحله پارادایمی/ علم عادی)؛ اما با گذشت زمان هر یک از این مکاتب با نوعی بحران روبرو می‌شوند (مرحله بحران علمی) و در خلال این دوره، ایده‌های جدید درباره الگوی پذیرش روایات مورد توجه قرار می‌گیرند (مرحله انقلاب علمی)، که از میان آنها یکی مقبولیتی عام پیدا می‌کند و در نتیجه، مکتبی متفاوت جایگزین مکتب حدیثی پیشین می‌شود (مرحله تغییر پارادایم).
One of the most important theories of the evolution of sciences in the latest era is that given in “The structure of scientific revolutions” of Thomas Kuhn. The author of the paper, having studied the history of Shiite hadith, has found the evolution of Shiite hadith schools (paradigms) very much in line with Kuhn model. In the following work, in a library-based method, the most important theories that have been proposed in recent times about the pattern of the evolution of science is Thomas Kohnchr('39')s theory in the book "The Structure of Scientific Revolutions". The author with a study in the history of Shiite jurisprudential and hadith, reflecting and examining the necessary information collected by analytical-descriptive method, has shown that in each period of Shiite hadith periods, the school had an undisputed dominance ( the stage of being as a Paradigm / ordinary science); But over time, each of these schools faces a kind of crisis (stage of scientific crisis) and during this period, new ideas about the pattern of acceptance of narrations are considered (stage of scientific revolution), one of which finds general acceptance. As a result, a different school replaces the previous school of hadith (stage of paradigm shift).
Keywords: Single News, Hadith Schools, Thomas Kohn, Paradigm, Ordinary Science, Scientific Crisis, Scientific Revolution.
خلاصه ماشینی:
مرحله علم عادي (عصر سيطره الگوي فکري محدثان) در عصر حضور اين مکتب محدثان است که سرپرستي حيات علمي تشيع را بر عهده دارد و اين حاکميت در عصر غيبت صغري نيز ادامه داشت تا اينکه شيخ مفيد ظهور کرده و مکتب متکلمان سيطره خود را بر جغرافياي تشيع ميگستراند.
مرحله پيش علم (عدمسلطه فکري مکتب متکلمان) وقتي که ما شاهديم شيخ مفيد و سيدمرتضي دست به تاسيس الگويي نوين در درون گفتمان شيعي ميزنند، در ابتداي راه شاهد برخي مخالفتها و ديدگاههاي مخالف درباره نوع مواجهه اين دو با الگوي ارائه شده درباره پذيرش اخبار هستيم، چراکه پارادايم هنوز خود را بر جامعه علمي مسلط نکرده است و وجود برخي از اختلافات کاملاً طبيعي است.
ما در اين برهه از تاريخ اماميه (سده يازدهم هجري)، با سه طيف متفاوت روبهرو هستيم که هرسه برخلاف جريان عادي و سير تطوّر منطقي مکتب حلّه (تأکيد روزافزون بر معيارهاي سندي) شکل ميگيرند: الف) ارائه الگوهاي جديد فکري؛ توسط عبدالله بن حسين شوشتري (م 1021) که عبارت است از: بازتوليد نظريه مکتب متکلمان (مفيد و مرتضي) (مجلسي، بيتا: 1 / 20؛ علّامه مجلسي، 1406: 1 / 261 و 4 / 271) و نيز توسط ميرزا محمد استرآبادي (م 1028) که همان بازتوليد نظريه مکتب اهل حديث (کليني و صدوق) است و ظاهراً محمدامين استرآبادي نيز متأثر از وي مکتب اخباريگري را تئوريزه ميکند.