چکیده:
ارزیابی آثار زیستمحیطی، به فرآیندهای پیشبینی، شناسایی و ارزیابی آثار پروژهها و تصمیمهای توسعهای بر محیط زیست، سلامت انسان و رفاه جامعه اطلاق میشود. این اصل مبین یکی از تعهدهای بنیادین دولتها در راستای حفاظت از محیط زیست و ارتقای توسعه پایدار زیستمحیطی است. دیوان بینالمللی دادگستری در برخی از آرای خود، بهویژه در رأی صادره در سال 2010 در قضیه کارخانههای خمیر کاغذ و رأی 2015 در فعالیتهای معین انجامشده توسط نیکاراگوئه و ساخت جاده در طول رود سن خوان، به توصیف و شناسایی این اصل پرداخته است. سؤال اصلی که این نوشتار در جستجوی پاسخ آن برآمده این است که ماهیت و محتوای حقوقی این اصل در پرتوی رویه قضایی دیوان بینالمللی دادگستری چیست؟ فرضیه ابتدایی در پاسخ به این سؤال آن است که دیوان بینالمللی دادگستری قائل به ماهیت عرفی تعهد به ارزیابی آثار زیستمحیطی است و محتوای آن را تشریح میکند. حاصل بررسیهای توصیفی- تحلیلی آرای دیوان در ارزیابی این فرضیه، مؤید پویایی دیوان در شناسایی تعهد به ارزیابی آثار زیستمحیطی بهعنوان قاعدهای عرفی است که بر مبنای آن، همه دولتها مکلف به اجرای تعهدهای ناشی از آن هستند. همچنین رویه دیوان حاکی از آن است که محتوای ارزیابی آثار زیستمحیطی باید در هر مورد، بهطور خاص تعیین شود اما در هر صورت نظارت بر آثار زیستمحیطی فعالیتهای توسعهای، نهتنها لازم است پیش از انجام آنها صورت گیرد، بلکه استمرار آنها در طول اجرای اینگونه اقدامها نیز ضرورت دارد.
Environmental impact assessment refers to the processes of forecasting, identifying and evaluating the effects of projects and development decisions on the environment, human health and the well-being of society.This obligation is a key State’s Commitments to protection of environment and improvement of environmentally sustainable development. The International Court of Justice described this concept in some of its Judgements; in particular in the 2010 Judgement on the Pulp Mills on the River Uruguay and the 2015 judgement on the Construction of a Road in Costa Rica along the San Juan River and Certain Activities Carried Out by Nicaragua in the Border Area . The main question that this paper seeks to answer it is: What is the legal nature and content of this obligation in the light of the ICJ case law? ICJ recognizes the customary nature of the obligation of environmental impact assessment and explains its content.The result of the descriptive-analytical studies of the ICJ Judgements in evaluating this hypothesis confirms the Court's developmental step in identifying the environmental impact assessment as a customary rule,In addition, the Court’s states that the content of the environmental impact assessment should be determined in each case, but in any way, monitoring the environmental impacts of developmental activities is not only necessary before doing them rather they need to be continued during such actions.
خلاصه ماشینی:
اگرچه این اصل در برخی از کتب و مقالات مربوط به حقوق بین الملل محیط زیست ، به اختصار مطرح شده که از میان آنها میتوان به مقاله ای تحت عنوان «ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی در حقوق بین الملل » نگاشته اسماء سالاری که در سال ١٣٩٩ منتشر شد و نیز کتاب مسئولیت بین المللی نقض تعهدات زیست محیطی تألیف علیرضا آرش پور که در سال ١٣٩٢ به زیور طبع آراسته شد، اشاره کرد؛ اما تاکنون پژوهشی به طور اختصاصی و مبسوط به ماهیت و محتوای آن در پرتوی رویه قضایی دیوان نپرداخته است .
«انجمن بین المللی ارزیابی آثار زیست محیطی»٢، این اصطلاح را به عنوان «رویه شناسایی، پیش بینی و ارزیابی آثار بیوفیزیکی، اجتماعی و دیگر آثار ناشی از توسعه ، پیش از اتخاذ تصمیم های مهم و اقدام ها» ,٢٠٠٩ ,International Association for Impact Assessment) (٥ :٢٠١٨ ,cited in: Mayer تعریف کرده است و برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد –––––––––––––––––––––––––––––––– 1.
یکی دیگر از اسناد مهم که به موضوع ارزیابی آثار زیست محیطی به عنوان یک تعهد اشاره کرده ، «طرح 4 پیش نویس کنوانسیون پیشگیری از خسارت فرامرزی ناشی از فعالیت های خطرناک (منع نشده )» مورخ ٢٠٠١ مصوب کمیسیون حقوق بین الملل سازمان ملل متحد است .
بر این مبنا، دیوان در این قضیه و همچنین در قضیه میان کاستاریکا و نیکاراگوئه بیان کرد: «این وظیفه هر دولتی است که در قوانین داخلی خود و یا در رویه اجرایی (مجوز دهی) پروژه ، محتوای خاص ارزیابی آثار زیست محیطی لازم در هر مورد را با توجه به ماهیت و حجم آن عمل و اثر منفی احتمالی آن بر محیط زیست و نیاز به انجام تعهد به تلاش معقول در اجرای آن تعیین کند» ,ICJ Report) .