چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین دو سوره اذائیه «المنافقون و النصر» و با رویکرد تحلیل معنایی و روایی، به تطبیق ابعاد و مولفههای موثر در تحلیل معنایی و مضمونی این دو سوره پرداختهاست. علیرغم شروع هر دو سوره با «اذا» ی ظرفیّه ـ شرطیّه، به نظر میرسد که به دلیل تفاوت در ساختار شکلی و محتوایی آیات این دو سوره، ارتباط معناداری بین آنها مطرح نباشد. در حالیکه با تطبیق مهمترین ابعاد تحلیل معنایی و مضمونی و نیز با استناد به قرینه سیاق آیات این دو سوره نسبت به یکدیگر و نهایتا با تمسک به پشتوانه روایی معصومین (ع) به عنوان مولفههای مهم ارتباطسنجی، میتوان به وجوه اشتراک و ارتباط معنادار مضمونی بین این دو سوره دست یافت. بر این اساس، محوریت مشترک در ارتباط معنایی مضمونی و روایی این دو سوره، قطعیت تحقق وعده الهی در نصرت و فتح نهایی و ثبوت عزت الهی برای مومنان (در سوره النصر) و زوال منافقان و مخالفان دین (در سوره المنافقون) است که در اعتقاد به ولایتپذیری متجلّی میگردد.
خلاصه ماشینی:
بر ايـن اساس، محوريت مشترک در ارتباط معنايي مضموني و روايي اين دو سوره، قطعيت تحقق وعده الهي در نصرت و فـتح نهايي و ثبوت عزت الهي براي مؤمنان (در سوره النصر) و زوال منافقان و مخالفان دين (در سوره المنافقون) اسـت کـه در اعتقاد به ولايت پذيري متجلي ميگردد.
(طباطبايي ، ٤٧٤/١٩) همو معتقد است در سوره «النصر» با توجه به «اذا» در آيه اول و خبر آن، يعني امري که هنوز رخ نداده و آن امر ياري و فتح است ، اين سوره از مژده هاي خداوند به پيـامبر(ص ) و نيز از ملاحم و اعجاز و خبرهاي غيبي قرآنکريم است ، لذا مخاطب فعل «رأيت » در سـوره النصر نيز، فقط پيامبر(ص ) نيست .
افزون بر استناد به روايات، موضوع اصلي هـر دو سـوره نيـز کـه بـه اقتضـاي علائـم محتوايي و قياسي مربوط به نصرت الهي در جريان فـتح مکـه و بشـارت گسـتردگي ديـن اسلام در سراسر عالم پس از فتح مکه (در سوره النصر) و نيز شرح حال منافقان (در سوره المنافقون ) است و اين علائم ، صراحتاً جزء خصايص سور مدني به شمار ميآيند، ميتوانـد مؤيدي بر ارتباط بين اين دو سوره از حيث فضاي نزول باشد.
نقش سياق در دلالت معنايي الفاظ و تعابير خاص سوره «المنافقون » سياق کلمه «اذا» در آيه اول در عبارت «إذا جاءک المنافقون قالوا نشهد إنک لرسـول اللـه والله يعلم إنک لرسوله والله يشهد إن المنافقين لکاذبون»، ظهـور در اسـتقبال دارد و اقتضـاي اين ظهور، خبري در مضمون آيه بعنوان امري است که هنوز رخ نداده ، ليکن بـه زودي رخ خواهد داد که همانا شرح حال منافقان است .