چکیده:
از ﺧﺎﻧﺪانﻫﺎی ﺳﺮﺷﻨﺎس دوره ﻗﺎﺟﺎر ﻣﯽﺗﻮان از ﺧﺎﻧﺪان ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم ﻓﺮاﻫﺎﻧﯽ ﻧﺎم ﺑﺮد. اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺳﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ. ﺧﺎﻧﺪان ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم اﺻﺎﻟﺘﺎ ﻓﺮاﻫﺎﻧﯽ ﺑﻮده و ﺑﺮﺧﯽ از اﻋﻀﺎی اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان، ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻣﺸﺎﻏﻞ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ، در ﺗﺒﺮﯾﺰ، ﻣﺸﻬﺪ، و ﺗﻬﺮان ﺳــﺎﮐﻦ ﺷــﺪهاﻧﺪ. ﺧﺪﻣﺎت اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻨﺤﺼــﺮ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﻧﺒﻮده و ﺑﺮﺧﯽ از ﺷــﺨﺼــﯿﺖﻫﺎی اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻋﻼوۀ ﺑﺮ ﻣﻨﺼﺐ و رﯾﺎﺳﺖ دﻧﯿﻮی، در ﻋﻠﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻃﺮﯾﻖ وﻗﻒ اﻣﻮال، ﻧﯿﺰ ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ داﺷﺘﻪاﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﭼﻬﺎر ﺷـﺨﺼـﯿﺖ ﺑﺮﺟﺴـﺘﮥ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان واﮐﺎوی ﺷـﺪه اﺳﺖ: ﻣﯿﺮزا ﻋﯿﺴﯽ دوم )ﻣﯿﺮزا ﺑﺰرگ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم(، ﻣﯿﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻓﺮاﻫﺎﻧﯽ، ﻣﻮﺳﯽﺑﻦﻋﯿﺴﯽ ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻓﺮاﻫﺎﻧﯽ، و ادﯾﺐاﻟﻤﻤﺎﻟﮏ. روش ﮔﺮدآوری اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺷﯿﻮۀ
تبیینی تحلیلی، مطالب پردازش شده است. این مقاله دارای7 تصویر و سند میباشد که شماره گذاری شدهاند
خلاصه ماشینی:
در این مقاله زندگانیِ چهار شخصیت برجستۀ این خاندان واکاوی شده است: میرزا عیسی دوم (میرزا بزرگ قائممقام)، میرزا ابوالقاسم فراهانی، موسیبنعیسی حسینی فراهانی، و ادیبالممالک.
سرسلسله این دودمان شخصی است به نام میرابوالفتح مشهور به مُهردار که به روایتی چون در عصر صفوی میزیست، او را از مُهرداران سلاطین صفوی دانسته، و به روایتی دیگر چون مُهرِ حضرت امام سجاد× در آن خانواده نگهداری میشد، به مُهردار مشهور است (متشرعی، 1378: 382) اصل مهر آن حضرت الآن در خاندان سادات حسينى فراهانى و خانواده قائممقام موجود است كه مردم محض تيمن و تبرک به آنجا رفته و آن مهر مبارک را بر روى كاغذها زده در منازل خود نگاه داشته، حرز جوادتن مىدانند و گاهى آن را در آب شسته به بيمار مىدهند كه شفا يابد (اعتمادالسلطنه، 1357: 146).
از میرابوالفتح یک پسر معلوم است به نام میرزا عیسی [اول] که دو پسر داشت، یکی به نام حاج میرزا محمدحسین وفا که در زمان زندیه به سه پادشاه زند خدمت کرد و وزیر کریم خان زند گردید (متشرعی، 1378: 376ـ377).
میرزا ابوالقاسم قائممقام فراهانی و میرزا موسی وزیر میرزا موسى مستوفى تفرشى متولد سال 1198 قمری (بامداد، 1371: 4 / 164ـ165) پدر میرزا عیسى وزیر و سیدعبدالله خان انتظامالسلطنه است.
سید مصطفی فرزند میرزا موسی خان نیز سه پسر داشت به نامهای سیدشمسالدین، سیدنظامالدین خان (رئیس ثبت خمین و تفرش)، و سیدعبدالمجید خان (رئیس دبیرستان قائممقام تهران) که نویسنده نیز بود (متشرعی، 1378: 380).