چکیده:
دخمه در نگاه نخست، یادآور آیین زرتشت و رسم واگذاری مردگان به طبیعت و «نابودی جسد» است. در شاهنامه و طبق شواهد باستانشناسی، با توصیفی از دخمه روبهرو هستیم که بهگونهای بنیادین از دید معماری و آیینی، با دخمههای زرتشتیان متفاوت است و مفهوم «سپردن و بایگانی جسد» را پشتیبانی میکند. ازاینرو، در این نوشتار، اصطلاح «آیین دخمهسپاری»[3] متوجه شاهنامه و شواهد باستانشناسی بوده، و اصطلاح «آیین دخمهگذاری» معرف دخمههای زرتشتیان است. همچنین، یافتههای این پژوهش بیان میکند که گرچه توصیف آیین دخمهسپاری در شاهنامه عمدتا بر روایات سلسلههای اسطورهای و تاریخی ایرانی چون کیانیان و ساسانیان تمرکز دارد، ولی در واقع، بازتابی از شواهد باستانشناسی است و نشان آن را باید بیرون از سلسلههای نامبرده نیز جست که عمدتا متعلق به افراد طبقات بالای اجتماع و بلندپایگان بوده است.
Amir Valizadeh,[1] Mansour Tarfdari[2]
Abstract
At first glance, the Dakma (Crypt) is the reminder of Zoroastrianism and the custom of leaving the dead to nature and “destroying the corpse”. In the Shahnama and according to archaeological evidence, we faced with a description of the Dakma, which is fundamentally different from the Zoroastrian crypts in terms of architecture and ritual, and supports the concept of “burial and archiving of the body”. Therefore, in this article, the term Dakmasepari refers to the Shahnama and archaeological evidence, and the term Dakmagozari refers to Zoroastrian crypts. In addition, the findings of this study indicate that although the description of Dakmasepari in the Shahnama focuses mainly on the narrations of Iranian mythological and historical dynasties such as the Kayanids and Sassanians, but in fact, it is a reflection of archaeological evidence and its sign should find beyond the aforementioned dynasties which mainly belonged to the upper classes and high-ranking people.
[1] MA. of Iranian Study, (Corresponding Author) (iranologytrips@gmail.com)
[2] Head of Department and Faculty Member of Iranian Study Department, Meybod University (tarafdari@meybod.ac.ir)
Received in 22 December 2020, Accepted 20 July 2021
خلاصه ماشینی:
ازاین رو، به رغم وجود واژه ای واحـد بـرای نامیدن هر دو رویکرد، و احتمال یکی دانستن آنها از سوی توده ی مردم ، شایسته اسـت تـا ضمن برشمردن ویژگی های هر کدام ، آنهـا را نیـز بـا نـام و یـا اصـطلاحی کـه برآمـده از مختصات معماری و هدف گذاری هایشان است ، معرفی کرد تا بـه خـوبی ، وجـه تمایزشـان نمایان شود.
تمرکز عمده ی این پژوهش ، معرفی فرایند دخمه در شاهنامه و یافته های نوین باستان شناسی هم تراز با آن ، با عنوان «دخمه سپاری » است ، ولی در کنار آن برای تأکید بـر وجه تمایز این فرایند با آیین اثبات شده ی دخمه گذاری زرتشتیان ، برخـی از ویژگـی هـای ساختاری و اهداف دینی زرتشتیان نیز یادآوری می شود.
اکنون با تکیه بر این استدلال ، آیـین دخمـه در نـزد زرتشتیان با عنوان «دخمه گذاری » و آیین دخمه در شاهنامه و یافته های باستان شناسی ، بـا عنوان «دخمه سپاری » معرفی می شوند، سپس تفاوتشان به وسـیله ی شـواهد مـستند، ارایـه می گردند.
اما از یافته های این پژوهش که متکی به گزارش های شـاهنامه و مدارک باستان شناسی است چنین برمی آید که گونه ای دیگر از دخمه وجود داشته است کـه با توجه به هدف معنوی ، هنر معماری آن و نیز آیین برگزاری اش ، می توان از آن ، با عنـوان «دخمه سپاری » نام برد که از آیین دخمه گذاری زرتشتیان متمـایز اسـت .
com/news/4044380[In Persian] - Kašf-e Estūdānhā-ye Zartoštī dar Faṣl-e Avval-e Kāvoš-e Borĵ-e ḵāmūšī-e Torkābād, Archive News, Pežūhešgāh-e Mīrāṯ-e Farhangī wa Gardešgarī Website, Mordad 1396, accessed at: http://www.