چکیده:
تمثیل به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای ادبی برای بیان مفاهیم مختلف غنایی، تعلیمی، حماسی، عرفانی و ... مورد استفاده قرار می گیرد. این میزان از انعطافپذیری، موجب ماندگاری نقش آفرینی تمثیل در حوزۀ ادبیات شده است. یکی از شاعران عارف مسلکی که در دیوان اشعارش برای تبیین و تشریح منظور خود، هدف مندانه از تمثیل استفاده کرده، باباافضل کاشانی است. در مقالۀ حاضر، با تکیه بر منابع کتابخانه ای و مقالات پژوهشی و نیز، روش توصیفی- تحلیلی، زمینه های کاربست تمثیل در دیوان باباافضل، بررسی و واکاوی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که زمینه های کاربست تمثیل در اثر کاشانی عبارت است از: «نقد کنشهای غیرقابل قبول؛ تغییر الگوهای اخلاقی و معرفی الگوهای جدید؛ خلق تداعی های اثرگذار در ذهن و عینی سازی انتزاعیات؛ آموزش و تبیین غیرمستقیم آموزه های اخلاقی و منشی؛ ساده سازی مفاهیم غامض و دیریاب؛ تغییر چهارچوب معنایی یک مفهوم». استفاده از تمثیل، سطح کلام باباافضل را از روساخت به ژرف ساخت انتقال داده است.
Allegory is one of the most important literary tools that has a special reflection in the Persian literature in terms of its structure and content. This amount of flexibility has led to the survival of the role of analogy in the field of literature. One of the mystic poets who purposely used allegory in his poems to explain and describe his purpose is Baba Afzal Kashani. In this article, based on library resources and research papers, as well as descriptive-analytical method, the fields of application of allegory in the Divan Baba Afzal have been studied. The results of the research show that the fields of application of allegory in Kashani are: "Challenging unacceptable behaviors; changing ethical codes and providing alternative models; creating powerful associations in the minds and objectification of content; indirect education; ethical points of view; simplifying concepts; Complex and change the semantic framework of a concept".
خلاصه ماشینی:
ک: ابن اثير، ١٤٢٢ق ، ج ٢: ١٣٢) از سوي اهل ادب براي کاربرد تمثيل دو دليل ذکر شده است : نخست آنکه ، چون مثل غالبا رايج و ذهن همگان به آن آشناست ، به انتقال معني کمک ميکند و در عين ايجاز، از عهدة اين مهم برميآيد.
(شيري، ١٣٨٩: ٣٧) به کمک تمثيل ، مخاطب خود را در آن موقعيت ها حاضر فرض ميکند و با بررسي زواياي پيدا و پنهان شرايطي که براي او ترسيم شده است ، ظرفيت هاي معنوي خود را براي مواجه شدن با اين شرايط در جهان واقعي افزايش ميدهد و در يک کلام ، بر محدودة دانسته هاي معرفت شناختي خود ميافزايد و شخصيتش را به مرز کمال و بالندگي نزديک ميکند.
بيان مساله در گسترة شعر عرفاني فارسي، شاعران عارف مسلک بسياري از تمثيل براي بازنمايي آراء خود استفاده کرده اند که از آن ميان ميتوان به باباافضل کاشاني اشاره کرد.
٢- بحث اصلي در اين بخش ، زمينه هاي کاربست تمثيل در ديوان اشعار باباافضل کاشاني در شش محور بررسي شده است که در ادامه به آن پرداخته ميشود.
آن را که حلال زادگي عادت و خوست عيب دگران به چشم او خوب و نکوست معيوب همه عيب کسان ميجويد از کوزه همان برون تراود که دروست (باباافضل کاشاني، ١٣٥٢: ١١) شاعر اين عبارت تمثيلي را در رباعي ذيل هم دست مايۀ تبيين و تشريح آراء اخلاقي و اندرزي خود قرار داده است .