چکیده:
یکی از موضوعات کلامی که همواره مورد توجّه قرآن پژوهان مسلمان بوده و در سال های اخیر، به طور ویژه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است، پلورالیسم یا همان کثرت گرایی دینی است. برخی از نو اندیشان معاصر همانند عبدالکریم سروش با استناد به برخی از آیات قرآن کریم که در آن ها، صراط مستقیم به صورت نکره ذکر گردیده است، آن را دلیل بر تعدّد صراط مستقیم پنداشته و ادّعای کثرت گرایی دینی نموده اند. از جمله آیاتی که بدان استناد جسته اند، عبارتند از : «إِنَّکَ عَلى صِراطٍ مُستَقیمٍ» (زخرف: 43)؛ «عَلى صِراطٍ مُستَقیمٍ» (یس: 4)؛ «وَ یَهْدِیَکَ صِراطاً مُستَقیماً» (فتح: 2)؛ «وَ هَداهُ إِلى صِراطٍ مُستَقیمٍ» (نحل: 121) که در سه آیه ی نخست، هدایت بر صراط مستقیم، مرتبط با پیامبر اکرم (ص) و در آیه ی چهارم، مرتبط با حضرت ابراهیم (ع) می باشد. رهیافت مقاله ی حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از آراء مفسّران و اندیشمندان قرآنی به ویژه علامه طباطبایی، آیات یاد شده را دلیل بر تفخیم، مبالغه و تعظیم صراط مستقیم دانسته و استناد این آیات، بر پلورالیسم دینی را مردود نموده و یگانه راه سعادت و آیین حق را دین مبین اسلام دانسته که صراط مستقیم در انحصار آن است.
One of the theological topics that has always been of interest to Muslim Quran scholars and has been specially analyzed and studied in recent years is "pluralism" or "religious pluralism". Some contemporary religious modernists, such as Abdul Karim Soroush, have cited some verses of the Holy Qur'an in which the straight path is mentioned in indefinite form, and have considered it as a reason for the multiplicity of the straight path and have claimed religious pluralism. Among the verses that have been cited are: “Indeed, you are on a straight path” (Zukhruf / 43), ”on a straight path” (Yasin / 4), “and guided him to a straight path” (Fath / 2), “and guides you to a straight path” (Nahl / 121) which in the first three verses, guidance on the straight path, is related to the Holy Prophet (PBUH) and in the fourth verse, is related to the prophet Ibrahim (AS).
The approach of the present article, which is organized by descriptive-analytical method, using the opinions of Quranic commentators and thinkers, especially Allameh Tabatabai, considers the mentioned verses as a reason for regarding, valuing and respecting to the straight path and rejects the citation of these verses on religious pluralism. The path to happiness and the religion of truth is considered to be the religion of Islam, which solely contains the Straight Path.
خلاصه ماشینی:
پيشينة پژوهش در ارتباط با اين موضوع ، کتب و مقالات مختلفي به رشتة تحرير درآمده است کـه هـر يک به نوعي ، به تبيين و توصيف گوشه اي از نکات و ابعاد گستردة مربـوط بـه کثـرت گرايـي ديني پرداخته اند؛ کتاب هايي همچون : «صراط مستقيم : نقدي بر صراط هاي مسـتقيم » از عّبـاس نيکزاد، «تحليل و نقد پلوراليسـم دينـي » از علـي رّبـاني گلپايگـاني ، «پلـوراليزم دينـي » از سـّيد محمود نبويان ، «قرآن و پلوراليزم ديني » از محمّدحسن قدردان قراملکي ، و مقـالاتي همچـون : «درنگي در مستندات قرآني کثرت گرايان و نقد آنـان » از محمّـد مولـوي و ديگـران ، «تحليـل ديدگاه مفسّران در تفسير آية ٦٢ سورة بقره و نقد ديدگاه پلوراليستي » از سـّيد رضـا مـؤدّب و اسمر جعفري ، «تحليل و نقد ديدگاه عبدالکريم سروش در اثبـات پلوراليسـم دينـي بـر مبنـاي آيات قرآن » از عبدالله ميراحمدي و ديگران ، «ارزيابي کثرت گرايي حقّانّيت اديـان از ديـدگاه عبدالکريم سروش بر اسـاس آمـوزه هـاي علـوي » از حسـين زارع و ديگـران ، «نقـد و بررسـي پلوراليسم حقّانّيـت از نگـاه قـرآن کـريم » از محمّـد مهـدي گرجيـان و ايلقـار اسـماعيل زاده ، «بررسي و نقد ادّله قرآني صراط هاي مستقيم با تأکيد بر نظرّيه حصر حقّانّيت و شمول نجـات » از حامد طوني ، «تبيين و ارزيابي صراط مستقيم در قرآن کريم » از نبي الله صدري فر و ديگـران ، با موضوع کثرت گرايي ديني در ارتباط است .