چکیده:
امام رضا (ع) همزمان با شروع قرن سوم هجری وارد ایران شد. از سال 12 هجری قمری فتوحات اسلامی در ایران شروع شد و همزمان بهویژه در دوران خلافت امیرالمومنین علی (ع) مردم با خاندان آل بیت (ع) آشنا شدند و انس گرفتند و تشیع در این سرزمین نفوذ یافت. مناطقی مثل مدائن، قم و خراسان اولین مناطقی بودند که در همان سده اول هجری به تشیع گرایش پیدا کردند. در اینجا این سؤال مطرح است که ورود امام رضا (ع) به ایران چه تأثیری در گسترش تشیع در بین ایرانیان داشت. بهطور یقین تأثیر فرهنگ را در عقیده ملتها را نمیتوان انکار کرد. مردمی که تمدن اصیل و فرهنگی عمیق دارند بهطور نسبی قدرت تمیز و تشخیص بیشتری از بقیه دارند و این خود عامل مهمی برای پذیرش آیین تشیع در ایران بود. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که ورود امام رضا (ع) تأثیر زیادی در گرایشها و نگرشهای اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایرانیان داشت؛ زیرا شخصیت علمی، معنوی و شیوههای اخلاقی و رفتاری امام رضا (ع) و تعاملات ایشان با مردم زمانیکه در خراسان بودند نیز این تأثیر را دوچندان میکرد.
خلاصه ماشینی:
در مورد پيدايش تشيع که برگرفته از عوامل سياسي ، اجتماعي و تا يخي است نظ رات گوناگوني ارائه شده است ، اما نکته غير قابل انکار و اصل اساسي تشيع به عنوان مذهبي که قدمت آن به سده اول هجري قمري برمي گردد، امامت حضرت علي ؟ و جانشيني بلافصل پيامبر اسلام ؟ است که توسط اولين شيعيان صدر اسلام مثل 30 سلمان فارسي ، مقداد، عمار ياسر، ابوذر، حذيفه بن يمان در بين مسلمانان و به ويژه در سرزمين هاي مفتوحه عصر خلفاي راشدين بيان و تبليغ مي شد.
ايران جزء اولين مناطقي بود که از سال ١٢قمري فتوحات اسلامي در آن شروع شد و هم زمان با گسترش فتوحات در ايران به ويژه در دوران خلافت امام علي ؟، تشيع و انس گرفتن مردم با خاندان آل بيت ؟ نفوذ يافت .
حضرت رضا؟ بر اثر فشار شديد مأمون ، ولايت عهدي را قبول کرد، اما بعد از اين پذيرش نه فقط در زمينه نشر معارف اسلامي و بيان حقوق اهل بيت ؟ دچار محدوديت نشد بلکه در شرايط ي قرار گرفت که توانست در سط ح وسيع و گسترده با علماي اسلام و علمايديگر مذاهب سخن بگويد، به سؤالاتشان پاسخ دهد و حقايق را روشن کند و همچنين توانست با استناد به آيات قآرن و احاديث رسول ؟ از حقوق عترت دفاع کند و برخلاف مصالح سياسي خليفه وقت ، پيرامون امر امامت بدون تقيه بحث کند.
از سوي ديگر، رفتار و اخلاق مسلمان نيز تأثير بسياري بر آنها داشت و پس از اين مرحله به تدريج بذر تشيع که اسلام ناب بود با توجه به اينکه در دوره خلفا نسبت به آنان تبعيض روا ميشد و آنها را شهروند درجه دو حساب ميکردند با مشاهده شيوه حکومت امام علي؟ و شيعيان آن حضرت در دل ايرانيان قرار داده شد.