چکیده:
باوجود تحقیقات زیاد در باب اخوان الصفاء و نیز رسائل فلسفی و داثرهالمعارف گونه آنان» ویژگیهای داثرهالمعارفی این رسائل
چندان نقد و بررسی نشده است. این مقاله با روش نظری» تحلیلی به بررسیء مرور و تحلیل متن رسائل و واکاوی ویژگیهای
داثرهالمعارفی آنها پرداخته است. طبق نتایج حاصلء رسائل ازنظر جامعیت و شمول دانشی منطبق بر اصول داثرهالمعارف
نویسی متداول است؛ اما ازنظر ترتیب علومء طیف مخاطبان و دسترسپذیری عموم چندان با این معیارها منطبق نیست. بررسی
رسائل ازنظر گردآوری جمعی و تشکیل محفل های علمی برای گنجاندن مطالب در آن ها مستحق بررسی بیشتری است.
خلاصه ماشینی:
تمامی دانشها از دانایی و خرد حکما نشأت گرفته و سپس مردم از آنان و از یکدیگر یاد گرفتهاند تا این که میراث علم از حکما به مردم عادی و Arfa از علما به طلّاب و از معلّمان به متعلّمان انتقال یافت؛ اما حالت دوم سیر نزولی و ارتجاعی است که در آن، این علوم زایل و فراگیری دانش با شکست مواجهه میشود؛ بنابراین، میتوان در نظرات اخوان الصفاء و برنامه آموزشی آنان نوعی تبعیت از روش قدیمی فراگیری و انتقال دانش و خرد و کاربرد آن را در آرمانی جدید مشاهده کرد.
1 اخوان تلاش کردند رسائل را بر اساس چنین طبقهبندی علوم تنظیم کرده و برای هر علمی رسالهای «در قالب نوعی مدخل و مقدمه» برای آن علم اختصاص دهند و از این طریق، برنامه آموزشی را دنبال کنند که در آن رسائل بر اساس روال پیشرفت بشر در کسب دانش تنظیم شود؛ بنابراین، کار با رسائل ریاضیاتی و تعلیمی آغاز شده و سپس با رسائل طبیعی و فیزیکی، رسائل عقلانی و نفسانی و در نهایت، با رسائل اخلاقی و الهی تداوم مییابد و تکمیل میشود (کریمی زنجانی اصل، 235 الف).
دانش نفس در این مجاهدت هسته اصلی است که تنها میتواند در گروه انسانی محدود، گمنام و منظّم، مثل خود گروه اخوان حاصل شود که برای دستیابی به رستگاری روح و رسیدن به حاکمیت روحانی تلاش نهانی میکنند.
در تحلیل نهایی از مجموعه رسائل طبق نظر اخوان، تنظیم ترجیحی دانش، بر اساس رشد تدریجی قدرت تعلیمی شاگردان است و برای دائرهالمعارفهای سنّتی این ناهماهنگی با تنظیم غیرترجیحی و متداولی که دانش در دائرهالمعارفها از آن طریق عرضه میشود وجاهتی ندارد.