چکیده:
بیان مسئله: درِ چوبی بقعه چهار پادشاهان لاهیجان یکی از آثار منبت کاری موجود در موزه ملی ایران است که به لحاظ قدمت و زیبایی و نیز کتیبه های به کار رفته در آن دارای ارزشی ویژه است. این در متعلق به دوره حکومت کیاییان است که همزمان با دوره صفوی در مناطق شمال کشور حکمرانی می کردند. از دوره کیائیان آثار هنری گران بهایی از جمله آثار چوبی با تکنیک منبت کاری به جای مانده است که یکی از آنها بقعه چهارپادشاهان لاهیجان و از جمله در قدیمی این بقعه است. این پژوهش با پاسخ به سؤالات چیستی نقوش درِ بقعه گفته شده و نیز مضامین به کار رفته در آن به مسئله این تحقیق که شناخت مضامین و محتوی این اثر تاریخیست، پاسخ میدهد. هدف: شناخت و آشنایی با هنر کیائیان در منطقه شمال ایران و آشنایی با عناصر بصری و معماری منطقه هدف این پژوهش است. روش پژوهش: پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانهای و نگاه تاریخی به شیوه توصیفی تحلیلی انجام گرفته است. یافتهها: در تزئینات درِ بقعه چهار پادشاهان، از نقوش گیاهی شامل اسلیمی و ختایی با ظرافت و تنوع چشمگیری استفاده شده است و همگی آنها از نقوش رایج دوره صفویست. بیشترین خط استفاده شده در کتیبهها خط ثلث است. همچنین مضامین کتیبهها شامل دعا و شعر است. به طور کلی با بررسی ویژگیهای این اثر میتوان گفت، حکومت کیاییان مانند حاکمان هم عصر خود صفویان، اصول بصری نقوش را در حد کمال در نظر داشتهاند.
Problem definition
The wooden door of the tomb of four kings in Lahijan is one of the woodcarving works available in the National Museum of Iran, which has a special value in terms of the antiquity and beauty, as well as the inscriptions used in it. This door belongs to the Kiya dynasty that ruled in the northern regions of Iran at the same time as the Safavid period. Several prestigious art works have been left from the Kiya period, including woodcarving technique, one of which is the tomb of four kings of Lahijan and its ancient door. The present research seeks to answer the question of what are the motifs of the mentioned door and also the themes used in it and also identify the themes and contents of this historical work.
Objective
The aim of this research is to get acquainted with the Kiya’s art in the northern region of Iran and also to get acquainted with the visual and architectural elements of the region.
Research method
The present study has been conducted based on the library resources and historical perspective in a descriptive-analytical manner.
Results
The plant motifs including arabesque and khatai have been used with remarkable elegance and variety in the decorations of the door of the tomb of four kings, all of which are the common motifs of the Safavid period. The most used line in inscriptions is the thuluth. Moreover, the themes of the inscriptions also include historical prayers and poetry. In general, by examining the characteristics of this work, it can be stated that the Kiaya government, like the Safavid rulers of their time, have perfectly considered the visual principles of the motifs.
خلاصه ماشینی:
در چوبی بقعه چهارپادشاهان لاهیجان موجود در موزه ملی ایران (شماره 3312)، متعلق به دوره کیاییان گیلان، با منبتکاری ظریف و تنوع در نقوش و کتیبههای به کار رفته، یکی از باارزشترین آثار این دوره محسوب میشود.
پیشینه پژوهش تاکنون پژوهش و مطالعاتی در حوزه هنر کیاییان از جمله بقعه چهارپادشاهان لاهیجان انجام گرفته است که سه مورد از آنها نزدیکترین منابع از جنبههای مختلف به این پژوهش میباشند «یوسف جمالی و پناهی» در مقالهای در سال 1386 به نام «اوضاع مذهبی گیلان در عصر آلکیا» رسیده است، که وضعیت گیلان در دوره آلکیا را از لحاظ سیاسی و مذهبی مورد مطالعه قرار دادهاند.
پایاننامهای به قلم «کیانمهر» در سال 1383 به نام «ارزشهای زیباییشناسی منبت کاری عصر صفوی» که در مقطع دکتری نوشته شده است، منبتکاری در ایران بررسی و درِ چوبی بقعه چهارپادشاهان بیشتر از لحاظ تکنیک منبتکاری و اجرای اثر مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه شناسایی مختصری در رابطه با نقوش تزیینی گیاهی و شباهت آنها با نقوش کاشیکاری و فرش در دوره شاه عباس صفوی صورت گرفته است.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} تزیینات درِ چوبی بقعه چهارپادشاه لاهیجان موجود در موزه ملی ایران بیشترین سطح در با نقوش گیاهی پُر شده و چارچوب در، دارای یک حاشیه منبتکاری شده میباشد (تصویر 1۲).
متن کتیبههای درِ چوبی بقعه چهارپادشاهان لاهیجان، موجود در موزه ملی ایران- منبع: نگارنده {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} کتیبههای تاریخی در لنگة سمت راستِ در، قاب مستطیل مربعی وجود دارد که درون آن، کتیبهای به خط ثلث کندهکاری شده است.