چکیده:
حق آموزش از جمله حقوق بشری است که فارغ از زمان و مکان و مسائلی از قبیل جنسیت، زبان، نژاد، دین و قومیت بایستی از سوی دولت ها مورد حمایت قرار بگیرد. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اسناد حقوق بشری چون میثاق بینالمللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این حق مورد حمایت قرار گرفته است. تبیین مبانی این حق و ساز و کارهای حمایتی آن ضرورت انجام پژوهشی بنیادین در پاسخ به این سوال که مبانی و ساز وکارهای حمایتی حق آموزش در قانون اساسی ایران و اسناد حقوق بشری چیست، ایجاد نمود. یافته های پژوهش بیانگر آن است که حق آموزش ابتدایی رایگان و اجباری برای همه، الزام ایجاد آموزش متوسطه در دسترس همه و نیز الزام ایجاد دسترسی مساوی به آموزش عالی، در قانون اساسی ایران و اسناد حقوق بشری مورد تاکید قرار گرفته است. ایجاد فضای مناسب روحی و روانی، ایجاد وسایل و مراکز مناسب آموزشی رایگان، دسترسی فیزیکی و اقتصادی به نهادهای آموزشی از ساز و کارهای حمایتی از حق آموزش در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اسناد حقوق بشری است.
خلاصه ماشینی:
(constitutional negotiations, 1985, 789-787 با توجه به نظرات فوق میتوان بیان داشت که آزادی تأسیس مؤسسات آموزشی و آزادی انتخاب نوع آموزش ، در صورتیکه توأمان در جامعه وجود داشته باشند و حق بهره مندی افراد از آنها نیز به صراحت تضمین شده باشد، علاوه بر آنکه حق بر آموزش در آن جامعه به کاملترین شکل خود صورت پذیرفته ، بستر آزادی های دیگر نظیر آزادی اطلاعات ، آزاد فکر و عقیده و نیز آزاد بیان فراهم گردیده است (٢٤ ,٢٠١٧ ,Lotfi &Khani Valizadeh )؛ بنابراین پذیرش وجود مدارس غیردولتی در نظام آموزش وپرورش ایران امری مبتنی بر اصل آزادی آموزش در اسلام و اقدامی معقول و منطبق با مبانی حقوق بشری است .
با توجه به اینکه در سایر اصول قانون اساسی که در مبحث مولفه منع تبعیض در حق آموزش بیان گردید، موضوع ممنوعیت اعمال تبعیض در برخورداری افراد از حقوق انسانی مطرح گردیده است و با توجه به اینکه در معاهدات بین المللی حقوق بشری که ایران نیز به عضویت آنها در آمده است ، حق آموزش به عنوان حق بشری تلقی شده است ، دولت مکلف است تا آموزش رایگان را برای کلیه افراد ساکن در ایران رعایت کند.
هرچند قوانین اساسی و عادی در مورد آموزش حقوق بشر ساکت است ، لکن با توجه به اینکه ایران به عضویت عمده معاهدات حقوق بشری درآمده است که به موجب آنها حق بر آموزش به رسمیت شناخته شده است ، مانند عضویتش در میثاق بین المللی حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و کنوانسیون مبارزه با تبعیض در آموزش یونسکو که به طور طبیعی التزام به این امر را برای دولت به همراه دارد شایسته است تا اقدام مقتضی جهت ایجاد طرح ملی آموزش حقوق بشر صورت پذیرد.