چکیده:
خاقانی از شاعران نام آوری است که اسطوره در دیوانش بازتاب گسترد های دارد. وی به
سبب آشنایی با شاهنامه و بن مایه های اساطیری و فضای ایرانی شروان و دل بستگی
شروانشاهان به مظهر ایرانی، در کنار میهن دوستی و ملی گرایی، توجه زیادی ب ه اساطیر
داشته است.پیکرگردانی به معنای تغییر شکل ظاهری و ساختمان و اساس هستی و هویت
قدرتمند شخص یا چیزی با استفاده از نیرویی ماوراءالطبیعی است.بیشترین تاثیری که
ادبیات و شعر از اسطور ه های پیکرگردانی داشته است را م یتوان در تصاویر زیبایی از
دگردیسی احوال و مسخ، فسخ، رسخ و نسخ چهر ه های ادبی پدید آمده مشاهده کرد که
بسیاری از اعمال و رفتارها که مختص عالم انسانی است، در شعر به حیوانات، گیاهان و
اشیاء نسبت داده م یشود. در واقع، شاعر با پیکرگردانی اساطیر در شعرش، با استمداد از
حافظه اساطیری قوم ایرانی بسیاری از نکات و دقایق ذهنی خود را همچون لباس زیبایی
بر پیکر ههای بازمانده از باستان م یپوشاند. پیکرگردانی اساطیر در شعر خاقانی شامل
پیکرگردانی قهرمانان اساطیری، موجودات اهریمنی، انسان و حیوان است که در پژوهش
حاضر برآنیم تا به شیوه توصیفی- تحلیلی به شرح و تحلیل نمونه هایی از آن بپردازیم.
خلاصه ماشینی:
قدرت خارق العاده و شــکوه و بزرگي چهره هاي اساطيري که موضوعي آشــنا و ملموس و در ذهن مخاطب بوده ، سبب شده است که خاقاني در مقام مدح ، ممدوح خود را با آن اسطوره ها بسنجد يا بر آن ها برتري دهد و گاه هم آن اساطير را در برابر ممدوح کوچک شــمارد و اين نشان از روحيه سرکش و آرمان گراي او دارد.
در برخي از اين پژوهش ها به جنبه هايي از اســاطير و نمودهاي آن در شعر خاقاني پرداخته شده است که از آن ميان مي توان به مقاله هاي بازتاب چندباور مهري در ســروده هاي خاقاني ،) ١٣٨٥ ) فاطمه مدرسي ،کارکرد مدحي اساطير در شعر خاقاني ، (١٣٩٨) رضا صادقي شهير ، ردپاي گاوآيين ها و باورهاي کهن در شــعر خاقاني (١٣٨٨) محمدعلي محمودي و مقاله پري مار(بازيابي يک اســطوره در ابياتي از سنايي و خاقاني مقاله (١٣٨٩) احمد گلي و رامين صادقي نژاد اشاره کرد.
به عبارت ديگر، شــاعر با استفاده از استعاره ، دشمن ممدوح را به ديو مانند کرده و معتقد است که 509 دشمن شاه همچون ديويي است که انديشه کج و ناراست دارد: ديوکژ کژ به مردم انديشد فحل بد بد به مردم اندازد(همان ، ١٢٦) همانطور که گفته شــد، ديو به عنوان موجودي اهريمني و زشت به صورت منفي و کريه منظر و با همان ويژگي ها و مضمون هاي منفي و ناپسند در شعر خاقاني پيکرگرداني شده است .